Yüksek Seçim Konseyi Lideri Ahmet Yener geçtiğimiz günlerde değerli bir tartışmanın fitilini ateşledi, Türkiye’nin elektronik seçime geçmesinin kaide olduğunu belirterek, bu mevzuda mahallî seçimlerden sonra çalışacaklarını açıkladı.
Açıklamanın akabinde bilhassa toplumsal medyada seçim güvenliği tartışması başladı. Pekala e-seçimin avantajları ve dezavantajları neler? Neden seçim güvenliği tartışmasının odağında? Ve hangi ülkeler halihazırda bu sistemi kullanıyor?
Bu soruları yanıtlamak için evvel e-seçimin ne olduğuna bakalım.
MÜHÜR YERİNE BARKOD
Elektronik seçim, halkın yaptığı seçimin elektronik aygıtlarla toplanıp, kıymetlendirilmesi sürecidir. Elektronik oylama kiosklarla, telefonlar ile barkodlu ve optik oy pusulaları ile yapılabilir. Teknik olarak her elektronik oylama internet üzerinden gerçekleşmek zorunda değil, barkod ya da gibisi teknolojilerin günümüzde kullandığımız mühür ve oy pusulasının yerini alması süreci de elektronik oylamanın tarifine giriyor. Daha açık haliyle anlatmak gerekirse meskende oturduğunuz yerden internetten oy kullanmak da bir e-seçim çeşidi olsa da dünyada daha çok elektronik oylama devletin belirlediği yerlerde yapılıyor.
HANGİ ÜLKELERDE E-SEÇİM VAR?
Pek çok ülke uzun müddettir gerek mahallî, gerekse genel seçimlerde elektronik seçim prosedürünü tercih ediyor. YSK lideri Yener de dünyadaki sistemlerin incelendiğini belirtmiş. Pekala hangi ülkeler e-seçim sistemi kullanıyor?
Liste şöyle: ABD, Arjantin, Avustralya, Bangladeş, Belçika, Brezilya, Kanada, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Hindistan, İrlanda, İtalya, Japonya, Kazakistan, Litvanya, Malezya, Namibya, Hollanda, Norveç, Pakistan, Filipinler, Romanya, Güney Kore, İspanya, İsviçre, Tayland, Birleşik Arap Emirlikleri, Britanya, Venezuela.
Mesela, Amerika Birleşik Devletleri’nde elektronik oylama birkaç cins makine içeriyor: Seçmenlerin oy tercihini yapması için dokunmatik ekranlar, kağıt oy pusulalarını okumak için tarayıcılar, gelmeyen oy pusulalarının zarflarındaki imzaları doğrulamak için tarayıcılar ve sonuçları halka göstermek için web sunucuları kullanılıyor. Oy vermenin yanı sıra, seçmen kayıtlarını tutmak ve bu seçmen kütüklerini sandık görevlilerine göstermek için bilgisayar sistemleri de bulunuyor.
Örneğin, kendi istediği yerde e-seçime katılan Estonya halkı taşınabilir aygıtları üzerinden (laptop, tablet, telefon) diledikleri lokasyonda oylamaya katılabiliyor.
AVANTAJLARI NE?
E-seçimin en büyük avantajının seçmenler için kolaylık ve esnek oy kullanma mühleti. Akıllı telefon yahut bilgisayar da dahil olmak üzere ortak bağlanabilir konut aygıtlarına erişimi olan herkes için oylama sırf birkaç tıklama gerektiriyor. Mesela, ABD’de çabucak hemen herkesin bir yahut daha fazla bilgisayarı ve akıllı telefonu, ve haliyle internet erişimi var, bu da elektronik çevrimiçi oylamayı mümkün kılıyor. Bu oy kullanma tekniği, kağıt oy pusulalarında ulaşım ve posta masraflarını ortadan kaldırdığı için de tasarrufa uygun.
Uzmanlara nazaran, kaliteli bir elektronik oylama sistemi, insanların oy kullanmak için olağan pürüzlerden vazgeçmesine imkan tanıyor ve seçime iştiraki artırıyor Ayrıyeten, klâsik oylamanın tersine, telefon ve internet üzerinden oylama, işitme ve görme engelli seçmenler de dahil olmak üzere engelli seçmenler için daha fazla zımnilik sağlıyor. Ayrıyeten, internet üzerinden oy kullanmanın genişletilmesi genç seçmenlerin ilgisini çekebilir ve seçmen olmayan birtakım bireyleri seçimlere katılmaya teşvik edebilir. Farklı tıptaki internet oylamalarının çalıştırılması ve yürütülmesi, işçi ve suram gerektiren klasik usullere kıyasla daha ucuz olabilir. Azalan oy pusulası yanılgıları ile oyların kalitesi potansiyel olarak artar ve oy pusulalarının sayılma suratı artar.
YA SİSTEM HACKLENİRSE?
Bunlar, uzmanlara nazaran e-seçimin artıları… Lakin bilhassa bilişim uzmanları, seçim güvenliği kelam konusu olduğunda eksilerin artıları silip süpürebileceği görüşünde. En büyük kaygı şu: Bilgisayar korsanları seçim sonuçlarını değiştirebilir mi? Uzmanlara nazaran, çevrimiçi oylama, bilgisayar korsanları çağında %100 güvenlik sağlamayı çok zorlaştırıyor. Ayrıyeten, elektronik oylama makinelerinin kullanıldığı durumlarda, elektrik kesintisi sırasında yine sayım ve kontrol için kağıt izinin bulunmaması da değerli potansiyel sıkıntılar ortasında.
Yani süreksiz yahut kalıcı bir arıza sonucunda oylar eksik ya da yanılgılı kaydedebilir; oyların bir kısmı yahut tamamı kaybolabilir.
Ya da, sandık şuraları ve seçmenlerin gereğince bilgilendirilmemiş olması yahut eğitilmemeleri sonucunda oyların kaydedilmesi ile ilgili çeşitli yanılgılar gündeme gelebilir. Örneğin, seçimden sonra oylar tutanağa geçirilmeden kısmen ya da büsbütün silinmiş olabilir.
Uzmanlara nazaran, manipülasyona en yatkın elektronik oylama prosedürü internet üzerinden gerçekleştirilen oylama prosedürü. Zira internet üzerinden oylama sistemleri genel olarak güvenlik açıklarından faydalanılması manasında epeyce müsait sistemler.
Uzmanlar internet oylama sistemlerinde güvenlik açıklarının oluşabileceği noktaları şöyle sıralıyor: Seçmenin oyunu kullandığı bilgisayar, ikincisi kullanılan oyların iletildiği ağ sistemi, üçüncüsü de kullanılan oyların saklandığı sunucular.
Ve en değerli eksilerden biri de, teknolojiye erişim sorunu. Seçim öncesinde, tüm seçmenlerin internete erişiminin sağlanması mümkün hale getirilmeli ve böylelikle oylamada yaşanabilecek potansiyel eşitsizliklerin önüne geçilmesi gerekiyor. Bu sorun bilhassa kırsal bölgeler için geçerli.
BOLSONARO: E-SEÇİM SİSTEMİ YÜZÜNDEN KAYBETTİM
Elektronik seçim tartışmasının yakın vakitte en çok yaşandığı ülke Brezilya oldu. Geçtiğimiz yıl sonunda iktidarı kaybeden eski devlet lideri Jair Bolsonaro, mağlubiyetinin münasebeti olarak e-seçim sistemini göstermişti.
Bolsonaro ikinci çeşit oylamaya ait yaptıkları kontrolde “bazı elektronik oylama makinelerinde telafisi mümkün olmayan arıza belirtileri” tespit ettiklerini açıklamıştı. Mahkemeye sunulan dilekçede, oy verme makinelerinin eski modellerinde “belirsizlik yaratan ve sonuçların teyit edilmesini imkansız hale getiren önemli arıza belirtileri olduğu” tez edilmiş ve bu mekinelerden gelen sonuçların “geçersiz sayılması” istenmişti.
patronlardunyasi.com
