Bilim insanları, bir toprak solucanını (nematod) Sibirya’da ‘permafrost’ olarak bilinen donmuş toprak katmanında 46 bin yıl uykuda kaldıktan sonra yine canlandırdı. Bu tarih öncesi solucanların biyolojisi incelenerek insan biyolojisini dondurmaya bir adım daha yaklaşılabileceği düşünülüyor.
‘Permafrost’ terimi, peş peşe iki ya da daha fazla yıldır donmuş halde olan toprağı tanımlayan bir terim. Bir kısmı 650 bini yılı aşkın bir vakittir donmuş halde olan Sibirya, yeryüzündeki en eski permafrost katmanına konut sahipliği yapıyor.
Rusya’daki Toprak Bilimlerinde Fizyokimyasal ve Biyolojik Sorunlar Enstitüsü’nden araştırmacı Anastasia Shatilovich, 2017 yılında bu tarih öncesinden kalma toprağı incelerken, donmuş haldeki küçük ve ince yuvarlak solucanlar olan iki nematodla karşılaştı. Yaptığı keşif nedeniyle büyük bir heyecan yaşayan Shatilovich, donmuş haldeki solucanları Almanya’da bulunan Max Planck Moleküler Hücre Biyolojisi ve Genetiği Enstitüsü’nde çalışan Teymuras Kurzchalia’nın laboratuvarına götürdü. O periyotta Kurzchalia, nematodlar, rotiferler* ve tardigradlar** üzere kimi hayvanların olumsuz etraf şartlarına cevap olarak bu çok hareketsizlik haline nasıl girebildiğini inceliyordu.
ÖLÜME MİSAL BİR UYKU HALİ
‘Kriptobiyoz’ diye anılan bu durumda, organizmanın metabolizması durur ve rastgele bir üreme, gelişme ya da düzgünleşme sürecini pürüzler. Kurzchalia, Newsweek’e verdiği demeçte, “Yaşamla vefat ortasında kalan bu durumla ilgileniyordum” dedi. Laboratuvar ortamında solucanları donuk halden çıkardıktan sonra, grup, solucanları sarmalayan donmuş bitki kalıntılarını 45.839 ilâ 47.769 yıl öncesine tarihlendirdi. Kurzchalia’ın aktardığı kadarıyla bu bulgu, onları bu formda hayata döndürülen en yaşlı hayvanlar yapıyor.
Grup, akabinde günümüzde yaşayan Caenorhabditis elegans çeşidi nematodlara ne oranda benzediğini anlamak gayesiyle tarih öncesi solucanların gen dizilimlerini inceledi. Bu inceleme sonucunda, araştırmacılar, antik solucanların ‘Panagrolaimus kolymaensis’ ismini verdikleri ve daha evvel sınıflandırılmamış olan bir cinse dahil olduklarını anladı. C. elegans, yalnızca yavru kademesinde olduğu sırada bu formda vücudunu dondurabilirken, ‘P. kolymaensis’ ismi verilen tıp, ömür döngüsünün rastgele bir periyodunda kriptobiyoz haline geçebiliyor üzere görünüyor. Öteki yandan, her iki nematod tipinin de bu uyku haline girmek için benzeri fizyolojik düzenekler kullandığı görülüyor.
SÜRECİN NASIL İŞLEDİĞİ ŞİMDİ BİLİNMİYOR
Bu düzeneklerin işleyiş biçimi şimdilik bilinmiyor olsa bile, her iki canlı da kimi olumsuz şartlarda hayatta kalabilmek için ‘trehaloz’ ismi verilen bir şekere bel bağlıyor üzere görünüyor. Münasebetiyle, ‘trehaloz’, bu canlılarda bir tıp biyolojik antifriz fonksiyonunu yerine getiriyor olabilir.
“Bu sürecin nasıl gerçekleştiğini, hayatı nasıl durdurabileceğimizi ve akabinde nasıl yine başlatabileceğimizi manaya sürecinin şimdi en başındayız” diyen Kurzchalia, “Eğer bunun nematodlarda nasıl gerçekleştiğini anlayabilirsek, tahminen insan hücrelerinde ve insan organlarında da anlayabiliriz. Tahminen birkaç on yıl içinde gerçekleştirilebilecek, örneğin raflarda saklanabilen hücre dizileri üretmek üzere kimi kolay uygulamalar keşfederiz. O durumda, tahminen yüzyıllar sonra bunu beşerler için de yapabiliriz fakat bugün için tüm bunlar hakikaten de bilim kurguya ilişkin fikirler. Her şeyden evvel işleyişi anlamamız gerek ve ardından bu düzenekten türetilecek uygulanabilir bir şeyler yapabiliriz” değerlendirmesinde bulundu.
Araştırma makalesinin tamamı 27 Temmuz’da ‘PLOS Genetics’ isimli bilimsel mecmuada yayınlandı.
patronlardunyasi.com
