Dünya Gazetesi’nden Naki Bakır’ın haberine nazaran, istihdam başına ortalama en yüksek yatırım, yaklaşık 9 milyon TL ile Akdeniz, en düşük ise 681 bin TL ile Doğu Anadolu’da. Bir kişilik istihdam yaratmanın ortalama maliyeti son on yılda yaklaşık 5 kat arttı. Kronik sosyo ekonomik sorun olan işsizlik olgusu devam ederken, iktisatta kur, faiz, enflasyon üzere gelişmelerin tesiriyle istihdam yaratmanın maliyeti de giderek artıyor.
Türkiye’de bir kişilik iş yaratmak için yaklaşık 3 milyon liralık yatırım gerekiyor. Birinci beş ayda yatırımcıların aldığı 6 bin 918 teşvik evrakı kapsamında gerçekleştirilecek toplam yatırım 448,6 milyar lira, bu yatırımlarla yaratılacak istihdam ise 147 bin 620 kişi oldu, her bir kişilik istihdama düşen ortalama yatırım fiyatı 3 milyon 38 bin 901 liraya geldi. Geçen yılın tıpkı devrine nazaran doküman sayısında yüzde 65,2, yatırım fiyatında yüzde 81,9 artış olurken; az istihdam yaratan teknoloji ağır nitelikli güç yatırımların hissesindeki artış münasebetiyle öngörülen toplam istihdamdaki artış yüzde 18,5’le düşük kaldı.
Ortalama istihdam maliyeti ise yüzde 53,5 yükseldi. Güç, ortalamayı yükseltti Bir kişilik iş yaratma maliyeti, teknoloji ağır nitelikli, büyük bütçeli, yüksek katma pahalı yatırımların olduğu güçte, kesimler ortalamasının neredeyse on katı seviyesinde. Ocak-Mayıs devri yatırımlarında kelam konusu maliyet güç dalında 32 milyon 798 bin liraya geldi. Kesimde yaşanan yatırım patlaması, ülke geneline yönelik toplam yatırımlarda yaratılacak istihdam başına ortalamayı yükseltti.
Ocak-mayıs periyodunda güç dalı için alınan teşvik dokümanı sayısı geçen yıla nazaran yüzde 191 artışla 1.706 adede, yatırım fiyatı yüzde 436,4 artışla 65,9 milyar liraya yükselirken, yaratılacak istihdam ise yüzde 57 artışla yalnızca 2 bin 10 kişi oldu.
Sektörde bir kişilik istihdam yaratma maliyeti geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 240,5 arttı.
TARIMDA EN DÜŞÜK
Daha çok emek-yoğun yatırımların yapıldığı tarım, ortalama iş yaratma maliyetinin en düşük olduğu bölüm olmaya devam etti. Beş ayda teşvik dokümanına bağlanan tarım yatırımlarında bir kişilik istihdama düşen ortalama yatırım fiyatı 1 milyon 748,6 bin lira ile en düşük seviyede gerçekleşti.
Ortalama istihdam yaratma maliyeti bu periyotta hizmetler kesimi yatırımlarında 4 milyon 203,3 bin, madencilik kesiminde 3 milyon 884,3 bin lira oldu. Beş ayda 4 bin 184 adetle en çok teşvik dokümanının alındığı, 272,1 milyar lira ile en fazla yatırımın yapılacağı ve 117 bin 529 kişi ile en çok istihdam yaratılacak imalat sanayiinde ise kelam konusu meblağın 2 milyon 315 bin lira olduğu hesaplandı.
EN YÜKSEK AKDENİZ
Doğu’da İş yaratma maliyeti, birden fazla teknoloji-yoğun 97,5 milyar liralık yatırıma karşılık 10 bin 889’la en az istihdamın yaratılacağı Akdeniz’de, 8 milyon 953,6 bin lira ile tüm bölgelere içinde en yüksek seviyede. Bu bölgeyi, ortalama 3 milyon 181,2 bin lira ile Ege bölgesi izledi.
Beş ayda Ege’ye yönelik teşvik evraklarında 49,3 milyar liralık yatırımla 15 bin 489 kişilik istihdam öngörüldü. Toplam yatırımda 128,9 milyar lira ve istihdamda 41 bin 279 kişi ile en büyük hissesi alan Marmara bölgesinde ise istihdam başına ortalama yatırım 3 milyon 121,8 bin lira oldu.
Ortalama fiyat, İç Anadolu’da 2 milyon 975,5 bin, Karadeniz’de 1 milyon 746,9 bin, Güneydoğu Anadolu’da 1 milyon 279 bin lira olurken, Doğu Anadolu yatırımlarında 681,4 bin lira ile en düşük seviyede kaldı. Beş ayda düzenlenen evraklar kapsamında İç Anadolu’ya yönelik 67,5 milyar liralık yatırımla 22 bin 690, Güneydoğu’ya yönelik 40,3 milyar liralık yatırımla 31 bin 603, Karadeniz’e yönelik 20,8 milyar liralık yatırımla 11 bin 903, Doğu Anadolu’ya yönelik 8,5 milyar liralık yatırımla da 12 bin 532 kişilik istihdam yaratılacak.
Bir kişilik istihdam için ortalama yatırım, son on yılda, kurlar, yatırım malları ve öteki girdi fiyatları ve iktisattaki öteki faktörlerin tesiriyle yüzde 491,7 arttı. 2013’ün tümünde 513,6 bin lira olan bu meblağ, 2017’de 1 milyon lirayı aştı. 2020’de 1 milyon 625 bin liraya çıkan bu fiyat, 2021’in ortalamasında 1 milyon 439,8 bin liraya gerilerken, 2022 yılı teşvik evraklarında 2 milyon 475,6 bin liraya yükseldi, bu yıl birinci beş ay ortalamasında 3 milyon lirayı geçti.
İŞSİZLİĞİN SIFIRLANMASI İÇİN 10 TRİLYON GEREKİYOR
Sadece iş arayan işsizleri kapsayan istatistiki bilgilere nazaran Türkiye’de 3 milyon 328 bin işsiz bulunuyor. Ortalama iş yaratma maliyeti dikkate alındığında bu işsizlerin tamamına istihdam yaratabilmek için 10 trilyon 113 milyar 462 milyon TL’lik yatırım gerekiyor.
İşsiz sayısı ve ortalama istihdam yaratma maliyeti sabit kalsa ve yılda ortalama 1 trilyon liralık yatırıma gidilse bile işsizliğin sıfırlanması, 10 yıldan fazla bir vakti gerektiriyor. Lakin hiçbir ülke için “sıfır işsizlik” bir ekonomik maksat oluşturmuyor.
Rekabetçi şartlarda üretim yapan ülkelerde fiyatlar ve genel olarak emek maliyeti daha düşük olduğu için eserlerin daha ucuza mal edilmesi, bu durumda sıfır işçiliğin olduğu ülkenin dünya ile rekabet edemeyecek olması münasebetiyle sermayesi endüstriyel faaliyetten caydırıyor. İktisadın tam istihdamda olduğu durumlarda, buna karşın var olan işsizliğe “doğal işsizlik” deniyor. Ülkelere nazaran farklılık gösteren bu oran OECD ortalamasında yüzde 6,1 olarak hesaplanıyor.
patronlardunyasi.com
