Havacılık dalını yakından ilgilendiren meteorolojik olayların başında havanın ani ve sistemsiz hareketi sonucu ortaya çıkan türbülans geliyor. Yoğunluk, basınç, nem ve sıcaklığa bağlı olarak meydana gelen karışık hava hareketi türbülans, uçak yolcuğu esnasında hissedilen ani sarsıntı olarak biliniyor.
İngiltere’deki Reading Üniversitesi’nde bilim insanlarının yaptığı bir araştırma, iklim değişikliğiyle yıllar içinde artan hava sıcaklıklarının türbülans mümkünlüğünü tetiklediğini gösterdi. 1979-2020 yıllarına ilişkin bilgilerin kullanıldığı araştırmada, mevcut yıllar ortasında karbondioksit yoğunluğunda kaydedilen yüzde 30’luk artışla, çok hava sıcaklıklarının neden olduğu jet akımı rüzgarları (jet stream) ortasındaki artış ortasında paralellik olduğu belirlendi.
Araştırmaya nazaran dünyada en fazla uçuşun gerçekleştiği rotaların başında gelen Kuzey Atlantik’te 1979’da yıllık 17,7 saat olan şiddetli türbülans müddeti, 2020’de 27,4 saate yükselerek yaklaşık yüzde 55 artış gösterdi. Orta şiddetli türbülanslarda ise bu mühlet 70 saatten 96 saate çıkarak yüzde 37 arttı. Avrupa, Orta Doğu ve Güney Atlantik’teki uçuş rotalarında meydana gelen türbülanslarda da 41 yıllık vakit diliminde değişen oranlarda artışlar gözlemlendi.
Konuyla ilgili konuşan Toros, uçak yolcuğu esnasındaki sıcaklık farkının türbülansa neden olduğunu söyledi. Toros, sabah saatlerinde İstanbul’dan Adana’ya gitmek için havalanan bir uçağın Toros Dağları’nın üzerinden geçtiği sırada, dağların eteklerinde biriken sıcak hava ile temas ederek sarsıntıya maruz kalabileceğini, bunun mevcut sıcaklık farkının bir yansıması olduğunu belirtti.
Hava hareketlerinin içeriğinde nem, toz üzere farklıklar varsa türbülansın iddia edilebileceğinin lakin genel manada ve kesin vakit, yer ölçeğinde tespit edilmesinin güç olduğunun altını çizen Toros, bilhassa açık hava türbülansı net olarak tespit edilemeyeceği için iddia edilemeyen sarsıntılar yaşanabileceğini anlattı.
“ATMOSFERDEKİ TÜRBÜLANS HAVA DURUMUNUN BİR PARÇASIDIR”
Türbülansın, tıpkı yağmur ve kar üzere meteorolojik hadiselerden biri olduğunu vurgulayan Toros şöyle devam etti:
“Dünya yüzeyinin sistemsiz ısınması, atmosferde hava akımlarını oluşturur. Rüzgar dağılımı, sıcaklık değişimleri ve fırtına üzere hava koşulları, türbülansın oluşumunda ve yoğunluğunda kıymetli bir rol oynar. Çoklukla sıcaklık, basınç ve rüzgar süratiyle birlikte ani değişiklikler olduğunda atmosferik kararsızlıklar oluşur. Hava cepheleri boyunca farklı hava kütlelerinin etkileşimi, gelişmiş türbülanslı bölgeler oluşturur. Fırtınalar, güçlü, üst ve aşağı çalkantılı hava akımlarına yol açar. Jet akışları, kutupsal ve tropikal hava kütleleri ortasındaki sıcaklık farklılıkları, şiddetli akımlarıyla açık hava türbülansı alanları oluşturabilir. Konveksiyon, üst hava akımları ve aşağı hava akımlarıyla bağlantılı kümülüs bulutlarının ve türbülansın oluşumuna sebep olabilir.”
Son yıllarda dünyada rekor sıcaklık düzeylerine ulaşıldığını hatırlatan Toros, “Daha fazla ısınma, daha fazla havanın hareketi manasına geliyor. Türbülans ile global ısınma ortasında bir bağ var. Son yıllarda sıcaklıklardaki artışa bağlı olarak türbülansların şiddetinde ve sıklığında bir artış görülüyor. Global iklim değişikliği direkt olarak türbülansları etkiliyor.” değerlendirmesini yaptı.
İklim değişikliğine yol açan nedenlerin başında yüzyıllardır yer altında biriken fosil yakıtların beşerler tarafından bilinçsiz halde çıkarılarak kullanılmasının geldiğini vurgulayan Toros, gelişen teknolojiyle su, rüzgar ve güneş üzere yenilenebilir güç kaynaklarının tercih edilmesi gerektiğinin kıymetine değindi.
Toros, kelamlarını, “Küresel ısınma ve iklim değişikliğinden olumsuz etkilenmemek için öncelikle ahenk sağlamalıyız. Sonrasında ise iklim değişikliğini azaltacak faaliyetlere odaklanmalıyız. Bunun için fosil yakıtların kullanımını azaltmalı, enerjiyi daha verimli kullanmalı ve israf etmemeliyiz.” diye tamamladı.
patronlardunyasi.com
