Seçim öncesinde alınan kararlar seçim sonrasındaki ekonomik dalgalanmalar pek çok soruyu akıllara getiriyor. İktisattaki reçete her geçen gün değişmeye devam ediyor. İktidara ve muhalefete kapılarını kapatan IMF ile mutabakat sağlasaydı durum nasıl olurdu? Dr. Burcu Aydın Özüdoğru’nun “IMF’nin iktisat reçetesi nasıl olurdu?” isimli yazısının ilgili yazısı şu halde:
“Seçim sonrasında vergi artışlarıyla birlikte iktisatta acı reçeteyi görmeye başladık. Seçim öncesinde hem iktidar hem de muhalefet tarafından kapılar kapatılan IMF ile mutabakat sağlasaydık bugün nasıl bir tablo olabilirdi?
Bu soruyu IMF’de çalışmış biri olarak şu biçimde cevaplayabilirim.
IMF ile muahedenin en kıymetli getirisi bütünsel yapıda bir iktisat programı olacaktı. Bu; para, maliye, finansal ve yapısal siyasetlerin birbiriyle örüntülü ve kapsayıcı bir formda Türkiye’nin kısa ve orta vadeli problemlerine tahlil üretmeye yönelik planlanması manasına geliyor. Tabi halının altına süpürülmüş birçok yapısal sorun var ve bunların tahlili de kolay olmayacak; Ancak bu kısma gelmeden evvel kimi pragmatik yararlara değinelim.
Programın en büyük pragmatik avantajı IMF’den gelecek finansman olacaktı. Örnek vermek gerekirse, sıkça karşılaştırıldığımız Arjantin, 2018 yılında IMF’den 57 milyar dolar büyüklüğünde bir muahede sağlamıştı. Türkiye iktisadının büyüklüğünü göz önünde tutarsak, IMF ile imzalanan bir muahedenin bundan çok daha büyük olabileceğini ve hatta IMF’nin bugüne kadar imzaladığı en büyük mutabakatlar olabileceğini söylemek pek de yanlış olmaz.
Programın bir öteki pragmatik katkısı da şu olabilirdi: IMF tarafından yüklü finansman girişi ve hükümet tarafından piyasalara itimat veren bir iktisat programı ile yurt dışından yüklü fon girişi ve yurt içi yerleşikler tarafında da yabancı paradan TL’ye dönüş olabilirdi. Hatta bugünlerde TL’deki bedel kaybı yerine, TL’nin çok pahalanmaması için atılacak makro-finansal siyasetleri konuşuyor olabilirdik. Stabil bir kur ile Mayıs sonunda %40 civarında tepe yapan enflasyonu aşağı çekmek çok daha süratli ve düşük maliyetli olabilirdi. KKM’ye talep doğal olarak azalarak program sonlandırılabilirdi.
ŞİMDİ GELELİM KAMU MALİYESİNE
Önce harcamalarla başlayalım. IMF programı ile kamu işçi maaşları, emekli aylıkları beklenilen enflasyonun çok üzerinde artmazdı. Bu programın en sevilmeyen kısmı olurdu. Fakat öte taraftan bu yüklü artışlar nedeniyle çok yüksek vergi artışlarına gidilmesi de gerekmezdi. Tabi kamu harcamalarında değerli yapısal değişim yapılması gerekirdi. Burada en başta emeklilik ve sıhhat harcamaları nedeniyle toplumsal güvenlik sistemi, akabinde da kamu işçi harcamaları ve cari sarfiyatlar geliyor.
Vergilere bakacak olursak, rasyonelleştirilmiş bir harcama yapısıyla bu kadar yüklü dolaylı vergi artışı olmayabilirdi. Vergi gelirlerinin artırılması; vergi kayıp ve kaçağı, kayıt dışılık, düşük beyanla samimi bir uğraş verilerek programlanabilirdi. Örneğin; vergi beyanı ile harcama ve mal varlığı çapraz sorgulanabilirdi. Vergiye ahenk ve tahsilat güzelleştirilebilirdi. Vergi tabanı, istisna ve muafiyetler ile vergi dışı bırakılan alanı vergiye tabi tutarak daha adil olabilirdi. Taban fiyatın biraz üzerinde çalışan nasıl gelir vergisine tabi ise; KKM’den faiz elde eden yahut borsadan para kazanan da artan oranda gelir vergisi ödeyebilirdi.
Son olarak; programın milletlerarası rekabet gücü ve verimlilik artışını sağlayacak birçok alanda da (hukuk, kurumların bağımsızlığı, iş gücü piyasaları, eğitim, vb.) değerli dönüşümü içerecek adımları uygulamaya koyması gerekiyordu.
Tabi programın Hükümet tarafından sahiplenilmesi; kamuoyuna çok düzgün anlatılması gerekiyor ki başarılı olsun. Aksi halde biraz evvel örnek verdiğim Arjantin hükümetinin başına gelenleri biliyoruz. Başarılı bir IMF programının kazanımlarını da biliyoruz: en yeterli örnekler ortasında Şubat 2002 Türkiye programı var.”
patronlardunyasi.com
