Nil Göksu Urgancıoğlu derledi…
FINANCIAL TIMES:
TÜRKİYE İKTİSADI VE DEMOKRASİSİ İÇİN KORKULU BİR GELECEK
Pazar günkü cumhurbaşkanlığı seçimi ikinci tıpta zafer ilan ettikten sonra Recep Tayyip Erdoğan, coşkulu taraftarlarına hitaben “Tek kazanan Türkiye oldu” dedi. Tekrar de, cumhurbaşkanının sadık destekçileri kutlama yaparken, öteki milyonlarca Türk, Erdoğan idaresinin kutuplaşmış Türkiye için bir beş yıl daha ne manaya geldiği konusunda ıstırap çekerek dehşet içinde başlarını eğdi. Endişelenmekte haklılar. Türk siyasetine yirmi yıldır hakim olan Erdoğan bile, şayet ülkesini ekonomik krize daha derin bir formda batırmaktan kaçınmak istiyorsa, zaferinin tadını çıkaracak vakti olmadığını anlamalı.
Seçimler, Türkiye’nin döviz ticaretinin rekor düzeylerde olduğu ve enflasyonun yüzde 44 civarında seyrettiği akut bir hayat pahalılığı krizi yerinde gerçekleşti. Kriz, büyük ölçüde Erdoğan’ın alışılmışın dışında iktisat siyasetleri izlemesinin bir sonucu: Enflasyon yükselirken ve merkez bankasının bağımsızlığını kısırlaştırırken, yüksek faize karşı çıktı.
Devletin azalan kaynakları üzerindeki baskı, emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemesi ve memur maaşlarının artırılması da dahil olmak üzere bir dizi bariz seçim icraatıyla arttı. Financial Times’ın resmi data hesaplamalarına nazaran, Erdoğan’ın seçimler öncesinde ekonomiyi ve para ünitesini desteklemeye çalışmasıyla birlikte, döviz ve altın rezervleri 14 Mayıs’taki birinci tıp oylamadan evvelki altı hafta içinde 17 milyar dolar düştü. Devlet ayrıyeten rekora yakın bir cari açıkla boğuşuyor.
Erdoğan’ın siyasetleri, batılı müttefiklerle arbede çıkarma eğilimi ve otoriterliğe yanlışsız kaymasıyla birleşince, çok muhtaçlık duyulan parayı sağlayabilecek yabancı yatırımcıları uzun vakit evvel korkuttu. Bu sürdürülebilir değil. Devletin lirayı savunacak kaynakları tükeniyor.
Erdoğan’ın şahsî tuhaflıklarını bir kenara bırakması, klâsik para siyasetine dönmesi ve devlet kurumlarına tekrar prestij kazandıracak önemli adımlar atması gerekiyor. Fakat o vakit Ankara’nın temkinli yatırımcıları geri dönmeye ikna etme talihi olabilir. Lakin Erdoğan konumunu müdafaaya devam ederse, Batı, NATO üyesiyle öteki bir öngörülemeyen alakalar devri bekleyebilir.
BLOOMBERG:
ERDOĞAN’IN BİR SEÇİM SONRASI BİR EKSENE MUHTAÇLIĞI VAR
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, hiç elbet son seçim zaferini, hırçın dış ve iktisat siyasetlerini sürdürmek için bir vekalet olarak okuyacaktır. Fakat hem kendisinin hem de Türkiye’nin daha pragmatik bir yol izlemesi daha yeterli olacaktır. Erdoğan’ın kendini haklı hissetmek için nedenleri var. Burnu kanayan enflasyona ve hükümetin Şubat ayındaki yıkıcı zelzeleye verdiği zayıf reaksiyona duyduğu öfkeye karşın, Pazar günkü ikinci tıpta oyların yaklaşık %52’sini alarak basitçe zafer kazandı. Birinci çeşitte iştirak yüzde 90’a yaklaştı. Türkiye’nin muhafazakar, milliyetçi çoğunluğu ortasında Erdoğan nitekim tanınan olmaya devam ediyor. Birebir vakitte, rakiplerini sistematik olarak ortadan kaldırması, medyaya hakim olması ve devlet araçları üzerindeki denetimi, ona muhalefet adayı Kemal Kılıçdaroğlu karşısında büyük avantajlar sağladı. Ülkenin neredeyse yarısının hâlâ onu devirmek için oy kullanması dikkat cazip. Bir sonraki devri nasıl olmalı? Yurtdışında, Batı ile daha fazla gereksiz çatışmayı kışkırtmaktan kaçınmalıdır. Avrupa Birliği, Türkiye’nin açık orta en büyük ticaret ortağı ve kıymetli bir yatırım kaynağı olmaya devam ediyor; Örneğin, Rus yaptırımlarının uygulanması konusunda bağlantılarda bir bozulma basiretsizlik olacaktır. Üstelik Erdoğan, ister esir takası müzakereleri yaptığı Ukrayna’da ve Ukrayna’dan tahıl ihracatına müsaade veren bir mutabakatta olsun, ister Orta Doğu’da olsun, zıt kamplar ortasında bir muhatap olarak Türkiye için güç kazanılmış bir rol üstlendi. Rusya’nın Vladimir Putin’ine çok fazla yakınlaşmak, Türk başkanın global tesirini azaltabilir.
En kıymetlisi, Erdoğan ekonomik gerçekliğe sonsuza kadar meydan okuyamaz. Türkiye merkez bankasına müdahalesi ve alışılmışın dışında para siyasetlerini desteklemesi – bilhassa faiz oranlarını düşürmenin enflasyonu düşüreceğine dair desteklenmeyen inancı – ülkeyi bir ödemeler istikrarı krizine sürüklüyor. Bloomberg Economics’e nazaran, enflasyon oranı yılın geri kalanında %40’ın üzerinde olacak üzere görünüyor. Aralık 2021 döviz krizinden bu yana lira, dolar karşısında pahasının üçte birini kaybetti. Erdoğan gerektiğinde taraf değiştirebileceğini gösterdi ve artık bunu tekrar yapmak için yeri olmalı. İktisat grubuna eski finans çarı Mehmet Şimşek üzere piyasa dostu teknokratları atamak güzel bir birinci adım olacaktır. Yaz aylarında turizm gelirlerinin akması Türkiye’ye biraz vakit kazandırabilirken, Erdoğan’ın yaklaşan borç geri ödemeleri öncesinde merkez bankasının sonbahara kadar faiz oranlarını artırmaya ve lirayı desteklemek için önlemleri gevşetmeye başlamasına müsaade vermesi makul olacaktır. Hükümet, mali alanını en fakirlerin üzerindeki darbeyi hafifletmek için kullanmalıdır.
NEW YORK TIMES
ENFLASYONA, ZELZELELERE VE GÜÇLÜ YARIŞA KARŞIN ERDOĞAN YİNE SEÇİLDİ
Recep Tayyip Erdoğan, yaklaşmakta olan bir ekonomik krizle karşı karşıya olduğu ülkesinde yahut Batılı müttefiklerini kızdırdığı dış siyasette gidişatını değiştireceğine dair çok az işaret verdi. Muhalifler, dümende geçireceği beş yılın daha, gücünü daha da sağlamlaştırmasına neden olacağından korkuyor. Erdoğan’ın öngörülemezliği ve sık sık Batı’ya sert çıkışları, kimi Batılı başkentlerdeki yetkililerin onun Ukrayna’daki savaşta kimin tarafında olduğunu merak etmesine ve kaybedeceğini ummasına neden oldu. Ekonomistler, faiz oranlarını düşürme konusundaki ısrarının, geçen yıl yılda yüzde 80’in üzerinde tepe yapan enflasyonu şiddetlendirdiğini düşünüyor. Seçimden evvel yaptığı kıymetli atılımların devletin faturalarına eklenmesi, merkez bankasının döviz rezervlerini tüketti. Rotasında süratli bir değişiklik olmazsa, Türkiye yakında bir para ünitesi krizi yahut resesyonla karşı karşıya kalabilir. Ekonomik problem, Sayın Erdoğan’ın düşmanlarının hayal kırıklıklarının üstesinden gelip öteki bir meydan okumaya girişebileceği varsayılırsa, gelecekte daha fazla seçmenin değişim arayışına girmesine neden olabilir.
CNBC
ERDOĞAN’IN YİNE SEÇİLMESİYLE TÜRK LİRASI REKOR DÜŞÜK DÜZEYE İNDİ
Türk lirası misyondaki Recep Tayyip Erdoğan’ın 2023 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde zaferini kazanması ve iktidarını uzatmasıyla Pazartesi günü battı. Döviz, geçen hafta yeni bir rekor düşük düzeye ulaştıktan sonra Pazartesi sabahı lokal saatle 10:00 prestijiyle dolar karşısında 20.44’te süreç görüyordu. Wells Fargo’nun Gelişmekte Olan Piyasalar Ekonomisti ve Döviz Stratejisti Brendan McKenna, CNBC’nin “Squawk Box Asia” programına “Erdoğan’ın seçimden sonra vazifesi sürdürmesinin bir sonucu olarak Türk Lirası hakkında epeyce karamsar bir görüşe sahibiz” dedi. McKenna, liranın ikinci çeyreğin sonunda dolar karşısında 23’e ve akabinde gelecek yıl 25’e kadar yeni bir rekor düzeye ulaşacağını varsayım ediyor. Son beş yılda dolar karşısında pahasının yaklaşık %77’sini kaybetti. Türkiye’nin alışılmışın dışında para ve iktisat siyaseti çerçevelerinin gelecekte de yerinde kalmasını bekliyor. Türkiye’nin para siyaseti, enflasyonu ehlileştirmek yerine büyüme arayışına ve ihracat rekabetine değer veriyor ve Erdoğan, faiz oranlarını yükseltmenin enflasyonu artırdığına dair alışılmadık görüşü destekliyor.
Patronlardunyasi.com
