Devlet günde ortalama 1 milyar 646 milyon 503 bin 343,77 lira faiz ödedi. Dünya köşe muharriri Naki Bakır köşe yazısında “Faiz yükünde rekor artış” başlıklı yazı kaleme
aldı.
Bakır’ın köşe yazısının tamamı şu biçimde:
“Büyük kısmında faizin baskılandığı ocak-ağustos devrinde, devlet iç ve dış borçlara günde ortalama 1 milyar 646 milyon 503 bin 343,77 lira faiz ödedi.
Yaşanan büyük zelzelelerin kamuya ağır maliyet yüklediği ve seçim yılı olması nedeniyle mali disiplinin gevşediği bu yılın birinci sekiz ayında, bütçeden en çarpıcı gelişme faiz cephesinde yaşandı. İç ve dış borçlara yapılan faiz ödemeleri, kaydettiği süratli büyüme ile işçi sarfiyatları, mal ve hizmet alımları ve cari transferlere fark attı.
2024-2026 periyodunu kapsayan yeni Orta Vadeli Program (OVP), izleyen üç yılda da kamunun faiz yükünün katlanarak büyümeye devam edeceğini, vergi gelirinde rekor artış hedeflenmesine karşın, vergi gelirlerinin faize giden kısmının yüzde 20’yi aşacağını gösteriyor.
8 AYDA 400 MİLYAR
Faiz dışı bütçe harcamalarının geçen yılın eş periyoduna nazaran yüzde 91 büyüdüğü ocak-ağustos periyodunda devletin iç-dış borçlar için yaptığı faiz ödemelerinin toplam meblağı yüzde 130 oranında artarak 400 milyar lirayı aştı. Devletin günde ortalama 1 milyar 646 milyon 503 bin 343,77 TL faiz ödediği 243 günlük devirde faize giden toplam para 400 milyar 100 milyon 312 bin 535,83 TL oldu. Sekiz aydaki toplam bütçe harcamasının yaklaşık yüzde 12’sini faiz ödemeleri oluşturdu. Bu periyotta toplanan tüm vergilerin yüzde 15,4’ü faiz ödemesine gitti.
233 MİLYAR İÇ BORÇ
Sekiz ayda 400,1 milyar liraya ulaşan faiz ödemelerinin 233,6 milyar lira ile en büyük kısmı iç borçlar, bunun da 230,1 milyarı tahviller için yapıldı. İç borç faiz ödemeleri geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 136,1 arttı. Bu periyotta dış borçlar için yapılan faiz ödemeleri ise yüzde 66 artışla 84,7 milyar lira oldu. Ayrıyeten iskontolu ve kısa vadeli nakit süreçlere ilişkin faiz masrafı 46,7 milyar, kira sertifikası sarfiyatları 29,4 milyar, türev eser sarfiyatları de 5,7 milyar lira oldu.
REKOR ÖDEME MAYIS VE AĞUSTOS’TA
Bu yıl aylar prestijiyle ocakta 21,4 milyar, şubatta 34,2 milyar, martta 45,1 milyar, nisanda 34,5 milyar lira olan toplam faiz ödemesi, mayıs ayında 102,7 milyar lira ile aylık bazda tüm vakitlerin rekorunu kırdı. Haziranda 37,4 milyar, temmuzda 37,7 milyar lira faiz ödenirken, ağustosta 87,1 milyar lira ile ikinci en yüksek seviye görüldü.
TAHVİL ETKİSİ
Faiz ödemelerinin belirli aylarda ve dönemsel olarak yüksek hacimlere ulaşmasında, bilhassa bankaların elindeki vadesi gelen enflasyona endeksli tahviller için Hazine’nin yaptığı geri ödemeler tesirli oldu. Bankaların son periyotta yüksek kâr elde etmelerinde de tesirli olan, ellerindeki enflasyona endeksli tahvillere yönelik geri ödemeler bilhassa mayıs ve ağustos aylarında iç borç faiz ödemelerini rekor seviyelere taşıdı. Mayısta rekor seviyeye ulaşan toplam faiz ödemesinin 86,7 milyarı, ağustostaki yüksek dengeli ödemenin de 58,1 milyar liralık kısmını iç borç faiz ödemeleri oluşturdu.
FAİZ SARMALI BÜYÜYECEK
Öte yandan, ‘ekonomiyi rasyonel tabana çekme’ maksadı ile vazifeye başlayan yeni iktisat idaresince hazırlanan ve gerçekçi bulunan yeni OVP’de yer alan projeksiyonlar, kamuda faiz sarmalının önümüzdeki yıllarda katlanarak büyüyeceğini gösteriyor. Buna nazaran geçen yılın tümünde yüzde 13,2 olan, bu yılın tümünde yüzde 15,1 olması beklenen faiz ödemelerinin vergi gelirlerine oranı 2026’da yüzde 20’yi aşacak.
2022’de 310,9 milyar lira ile bütçenin yüzde 10,6’sını oluşturan faiz ödemeleri, vergi gelirlerinin yüzde 13,2’sini yutmuştu. OVP’de 2023’ün tamamında faiz ödemelerinin 646,1 milyar lira ile bütçe harcamalarının yüzde 9,8’i, vergi gelirlerinin ise yüzde 15,1’i seviyesinde kalacağı iddia edildi. Bu varsayımlar, birinci sekiz aydaki gerçekleşmelerin altında bulunuyor.
Üç yıllık OVP devrine ait öngörüler ise faiz yükünde büyümeye işaret ediyor. Faiz ödemelerinin 2024’te 1 trilyon 254 milyar liraya ulaşarak bu yıl için kestirim edilen hacmin iki katına ulaşacağı bekleniyor. 2025’te 1 trilyon 809,2 milyar, 2026’da ise 2 trilyon 294,8 milyar liralık faiz ödemesi öngörülüyor.
OVP’de öngörülen bütçe büyüklük gayelerine nazaran bu yılın tümünde yüzde 10’un altında beklenen faiz ödemelerinin toplam bütçe masrafları içindeki hissesi 2026’da yüzde 15,5’e yükselecek. Bu yıl 15,1 olarak varsayım edilen faiz ödemelerinin vergi gelirlerine oranı 2026’da yüzde 20,2’yi bulacak. Yıllar prestijiyle katlanarak büyümesi öngörülen vergi gelirlerinin üç yılda 28,3 trilyona ulaşması hedeflenirken, birebir periyotta 5,4 trilyon lira ile bunun beşte biri kadar faiz ödemesi yapılacak.”
patronlardunyasi.com
