Türkiye, 2021 yılında 11.9 milyar dolar, 2022’de ise 12.8 milyar dolar yabancı yatırım aldı. Bu yatırımların büyük çoğunluğunu şirket satın alma ve birleşmeler oluşturdu. “Greenfield” ismi verilen, yani sıfırdan yatırım ise bu sayılar ortasında epeyce düşük.
Türkiye her ne kadar ortalama yıllık 10 milyar doların üzerinde yabancı sermayeli yatırım alsa da, kelam verilip hayata geçmeyenlerin ölçüsü da dikkat cazibeli boyutta olmuştur.
Dünya Gazetesi’nden Kerim Ülker’in haberine nazaran, son 15 yıla bakıldığında kıymeti 1 milyar dolar üstü olan toplamda 45 milyar doların üzerinde yabancı yatırım masada görüşüldü fakat alana yansımadı.
Hindistan’dan ABD’ye kadar birçok ülkeden şirket ve iş adamları Türkiye’ye milyarlarca dolarlık yatırım yapacağını tabir yerindeyse heyecanla açıkladı.
Hadi o yatırımlardan kimilerini hatırlayalım. Hintli güç devi Indian Oil Corporation’ın Çalık Kümesi ile Adana’ya 5 ila 8 milyar dolarlık yatırımla kuracağı, yıllık 15 milyon ton kapasiteli entegre rafineri ve petrokimya kompleksi bu yatırımlardan en dikkat çekeniydi. Global kriz mazeret edilerek Hintli dev tarafından evvel donduruldu, sonrasında ise rafa kalktı.
Bir öteki Hintli sanayi devi olan Aditya Birla’nın 2011’de Adana’da yapacağı 500 milyon dolarlık viskon elyaf üretimi tesisi de emsal süreci yaşadı. 2012 yılında devrin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün’ün açıkladığı milletlerarası güç firması ABD’li International Capital Alliance (ICA) Kilis’te kuracağı 7 milyar dolarlık güneş gücü panel fabrikası ve güneş tarlası için görüşmeleri kente gelerek yaptı. Lakin o yatırım da sessiz sedasız tarihe karıştı.
Aynı yıl; 2012’de periyodun İktisat Bakanı Zafer Çağlayan bu kere sahneye çıktı. Çağlayan’ın “Osmanlı torunu” olarak tanıttığı Mike Nassar’a ilişkin ABD’li Energy Allied International firması Türkiye’ye 2 milyar dolarlık yatırım yapacağını açıkladı. Çağlayan akabinde bu sayıya 1 milyar dolar daha eklenmesini sağladı.
Toplamda 3 milyar dolarlık yatırım yapılmadı. 2016 yılında devrin İktisat Bakanı Nihat Zeybekci’nin açıkladığı bir yatırım daha vardı ki, hayli merak uyandırmıştı. Zeybekci’nin ismini sır üzere sakladığı 2 dev şirket, Türkiye’ye toplamda 8 milyar dolarlık yatırım yapacaktı. Bu yatırım da Türkiye’ye gelmedi, gelemedi. Yıllarca beklenen, geldi derken vazgeçilen Volkswagen yatırımını kenara koyuyorum. Bu listede en dikkatimi çeken bölgelerden biri de Körfez ülkeleri olmuştur.
GAP’A 3 MİLYAR DOLAR YATIRILACAKTI
Hatırlayalım; 2008 yılında Körfez bölgesinde faaliyet gösteren Abu Dhabi Investment House, Gulf Finance House ve Bahreyn merkezli Ithmaar Bank B.S.C ‘Vision3′ isimli teşebbüs şirketinin Türkiye’de kıymetli bir tarım yatırımı gündeme gelmişti. O periyodun Başbakan Yardımcısı Nazım Ekren ve Gulf Finance’ın İdare Heyeti Lideri Esam Janahi’nin “İlk önceliğimiz Türkiye” dedi ve güç, sıhhat ve turizm alanlarında da olacaklarını açıkladı.
9 milyarlık Vision 3 Fonu’nun açıkladığı yatırımın en değerli dilimi GAP Bölgesi’ne yapılacaktı. Birinci fazında 3 milyar dolar olan yatırım, vakitle 6 milyar dolara ulaşacaktı. Lakin nedense, o yatırım da gelmedi, unutuldu. Yapılsaydı, Türk tarım kesiminin en büyük yatırımı olacaktı. Olmadı.
SUUDİ ARABİSTAN, ADANA’YA PETROKİMYA TESİSİ KURACAKTI
2012’de tekrar Adana’da yüzde 70’i Suudi Advanced Petrochemical’a ilişkin bir rafineri yapılacaktı. 1 milyar dolarlık yatırımla Adana’nın Ceyhan ilçesinde 500 bin ton kapasitesine sahip polipropilen fabrikası kurulacaktı. Tesis 2015’te hayata geçecekti. 5 bin kişi inşaatta çalışacaktı. Proje bin 500 şahsa istihdam sağlayacaktı.
Ancak paydaşlık bozuldu, proje sessiz sedasız sona erdirildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın öncülüğündeki kalabalık Türkiye heyeti, 17 Temmuz ile 19 Temmuz tarihleri ortasında Körfez Bölgesi’ne değerli ziyaretler gerçekleştirdi. Suudi Arabistan, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni kapsayan bu tıpta kıymetli muahedeler, işbirliği projeleri masaya yatırıldı, imzalandı.
Enerjiden inşaata, savunmadan besine kadar birçok alana yayılan bu işbirlikleri açıklamalara nazaran önümüzdeki periyotta yatırımlarla süslenecek. Geçmişte kelam verilen 4 ila 7 milyar dolar ortasındaki, bu yatırım kelamlarının de hayata geçmesinin gündeme geldiğini düşünüyorum. Çünkü tarım ve güç, Türkiye’ye olduğu kadar bölgeye de yarar sağlayacaktır. Unutmadan; Türkiye’ye yapılacak en uygun tesis, Körfez’le ekonomik bağların güçlenerek yine tesis edilmesi olacaktır.
patronlardunyasi.com
