Meyve-sebze fiyatlarındaki artış durdurulamıyor. Üretici ile tüketici ortasında farktan ne çiftçi ne de eseri alan tüketici mutlu.
Sabah gazetesinden Betül Alakent’in haberine nazaran; farkın son 2-3 yıldır daha da çok açıldığını belirten dal temsilcileri, bunun son devirde sayıları artan kayıt dışı iş yapan korsan tüccarlardan kaynaklandığını söylüyor.
Sistem ise şöyle işliyor: Elinde para olan tüccar eseri gelip üreticiden toptan alıyor. Bu eserlerin yüzde 90’ı faturasız satılıyor. Lakin büyük alıcı bulduysa ve kesinlikle fatura isteniyorsa onun da kılıfı hazırlanıyor. Korsan tüccar burada da fatura oyununu devreye sokuyor. 3 liradan alınan eser faturada 8 liradan alınmış gösterilip 10 liradan satılıyor.
Taşıma maliyeti vs eklendiğinde tüccar kâr etmemiş görünüyor ve vergiden kaçılıyor. Kayıt dışılık arttıkça hem üretimi takip etmek zorlaşıyor hem de fırsatçıların artırım yapması kolaylaşıyor. Üretilen meyve-sebzenin yüzde 50’den fazlasının kayıt dışı satıldığını belirten kesim temsilcileri, kontrollerin sıklaşması gerektiğini vurguluyor.
YARISI KAYIT DIŞI SATILIYOR
Türkiye Halciler Federasyonu Lideri Yüksel Tavşan, Hal’lerde kontrollerin yapıldığına işaret ederek, “Siz eseri hale sokarken de çıkarırken de faturalandırmak zorundasınız.
Dolayısıyla burada kontrol var lakin sorun daha çok dışarıda kayıt dışı iş yapanlarda” dedi. 2014’te marketlere direkt üreticiden alıp-satma müsaadesinin verilmesinin akabinde faturasız iş yapan tüccarların da türemeye başladığını anlatan Tavşan, “Hemen her periyot bunu kayıt dışı yapanlar oluyordu.
Ancak son yıllarda bunun sayısında maalesef artış yaşandı. Kayıt dışı olduğu için oranı tam bilemiyoruz lakin üretilen eserin yüzde 50’den fazlasını hal dışında alınıp satılmaya başlandığını öngörüyoruz” diye konuştu.
Bu sorunun tahlili için yol kontrollerinin artması gerektiğini anlatan Tavşan, “Kamyona yüklenen bir eserin faturası olmak zorunda. Bu kamyonların daha sık durdurulup faturalarının incelenmesi gerekiyor” dedi.
FATURA OYUNU ÇEVİRİYORLAR
Antalya Hal Zerzevat ve Meyve Komitecileri Derneği Lideri Hasan Ali Yılmaz, Hal dışında satışların özgür bırakılmasının kayıt dışı satışları artırdığını söyledi.
Büyük marketlerin çabucak hepsinin artık hal’den değil direkt üreticiden aldığını aktaran Yılmaz, şöyle devam etti: “Bu marketlerin tüm süreçleri faturalı fakat eserlerde fatura oyunu çeviriyorlar zira küçük üretici ya da köylü sattığı esere fatura kesmiyor.
Kaça sattığına da bakmıyor. Market ise faturasız hareket etmediği için ona fatura kesecek bir tüccar ya da bir şirket ortaya koyuyor. Bu tüccar da eseri çiftçiden 3 liraya alsa da 8 liraya almış üzere gösterip 10 liradan satıyor. Münasebetiyle aslında 3 liradan alınan eseri market 10 liradan almış üzere gösteriyor.
Sonrasında buna market kârı, nakliye maliyeti vs eklendiğinde eser rafta en az 15 lirayı buluyor. Baktığınızda market de eseri kıymetli almış ve kârı da çok düşükmüş üzere görünüyor lakin eseri aldığı tüccar da zati kendinden. Günün sonunda çiftçi de kaybediyor tüketici de… Yalnızca marketler kazanıyor.”
DENETİM DAHA DA ARTSIN
Marketler dışında da kayıt dışı alım satım yapan tüccarların sayılarının arttığını anlatan Yılmaz, “Elinde parası olan bu işe girmeye başladı. Nasıl olsa vergi vermiyor, kontrol de yok… Alıcısını bulduğu an eseri üreticiden alıp kârını koyup satıyor.
Yani aracılık ediyor. Biz eseri üreticiden alırken yani Hal’e girerken dahi kontrolden geçiyoruz. Üretici malını Hal’e getiriyorsa bunu kesinlikle girişte faturalandırıyor. Çıkarken de satış fiyatını bildiriyor. Lakin eser dışarıda alınıp satıldığında denetlenmesi de zorlaşıyor” dedi.
patronlardunyasi.com
