Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci tipinde Recep Tayyip Erdoğan oyların %52,18’ini alarak yine seçilmiş, Cumhur İttifakı da TBMM’de vekil çoğunluğunu kazanmıştı. Dr. Emrah Gülsunar seçim sonuçlarını İşverenler Dünyası’na kıymetlendirdi. Ortak aday stratejisi ve 6’lı Masa dizaynının yanlış olduğunu aktaran Gülsunar, “Ekonomik krizi muhalefetin aşabileceği konusunda inandırıcı olunamadı” dedi. İşte Emrah Gülsunar’ın seçim değerlendirmesi:
5 Unsurda Millet İttifakı Seçimi Neden Kaybetti?
1. Ortak aday yanlıştı
Muhalefetin seçimi kaybetmesinin altındaki en kıymetli etken bu oldu. Malum Türk siyasal kültürü epeyce önder odaklı. Mevcut başkanlık sistemi de birebir formda önder odaklı bir sistem. Bu noktada Erdoğan da halkın en az yarısında karşılığı olan isim. Lakin seçim öncesi Erdoğan iktisat krizden kaynaklı olarak seçmen tabanında bir erime yaşadı. Şayet muhalefet Erdoğan’ın karşısına İmamoğlu yahut Yavaş üzere müspet imajı ve halkta karşılığı olan bir aday çıkarsaydı seçimi muhalefetin kazanmasına yetecek kadar bir iktidar seçmeni çok büyük ihtimalle o adaya oy verecekti. Lakin onun yerine halkta karşılığı olmayan, 13 yıldır iktidar medyası tarafından yıpratılmış ve Cumhur seçmeninin hiçbir surette oy vermeyeceği Kılıçdaroğlu üzere bir adayla seçime girildi.
ERDOĞAN’IN KARŞISINDA KİM ADAYSA ONA OY VERİLİR VARSAYIMI YANLIŞTI
Millet İttifakı ekonomik zorlukların halkı Erdoğan’ın karşısında kim varsa ona oy vermeye iteceği formunda son derece ezber ve yanlış bir varsayımla hareket etti ve sonuçta seçimi kaybetti.
2. Altılı Masa’nın dizaynı yanlıştı
Bu sorun aslında direkt birinci sorunun bir sonucu. Aslında muhalefetteki tüm problemler için bunu söyleyebiliriz. Zira Millet İttifakı’nın bütün stratejileri Kılıçdaroğlu’nun adaylığı üzerine inşa edildi. Altılı Masa da en baştan Kılıçdaroğlu’nun adaylığını benimsettirebilmek için kuruldu. Lakin bu yapılırken siyasetin realiteleri önemli manada göz arkası edildi. Tabela partisi diyebileceğimiz ya da %1 civarı oyu olan 4 muhafazakar/liberal partiye masada eşit kelam hakkı ve veto yetkisi verildi. Bu türlü bir dizayn baştan yanlıştı zira seçmende “Altılı Koalisyon” imgesi çizerek iktidara gelirse istikrarsızlık doğabileceği algısı oluşturuyordu.
İSKANDİNAV ÜLKELERİNDE BİLE YÜRÜMEYEN ÇOK PARTİLİ KOALİSYON MODELİ SEÇMENİN ÖNÜNE KOYULDU
Olgun demokrasilere sahip İskandinav ülkelerinde bile yürümeyen çok partili koalisyon modeli getirilip seçmenin önüne koyuldu. Bu elbette ki karşılık bulmadı. Bir de bunun üzerine Kılıçdaroğlu’nun GÜZEL Parti’ye adaylığını kabul ettirebilmek için masada ayak oyunları çevirmesi ve bunun sonucunda ortak cumhurbaşkanı adayı üzere kritik bir mevzuda masada arbede çıkması kararsız seçmenin gözünde masanın kredibilitesi yeterlice bitti.
3. HDP ve muhafazakar partilerle fazla yakınlaşıldı
Bu da birebir halde Kılıçdaroğlu’nun adaylığı ile ilgili bir sorun. Kılıçdaroğlu’nun adaylığı kendi tabanında önemli bir dirençle karşılaşınca bu direnç potansiyel müttefiklerle fazladan yakınlaşarak ve onların takviyeleri alınarak telafi edilmeye çalışıldı. Bu dayanakların karşılığında da bu partilere açık/gizli bir ekip vaatler verildi yahut siyasal “ulufeler” dağıtıldı.
YAKINLAŞMALAR SEÇMEN NEZDİNDE SAMİMİ BULUNMADI
Ancak bu yakınlaşmalar seçmen nezdinde ya muhafazakar partilerle olan üzere samimi bulunmadı ya da HDP’yle olan üzere tehlikeli bulundu. Muhalefetin karar alıcıları HDP’nin dayanağı alınırsa seçimin birinci çeşitte kendi lehlerine bitebileceği üzere bir kanıya kendilerini kaptırdılar. Halbuki birinci çeşitteki HDP takviyesini iktidar etrafı elindeki medya gücünü kullanarak muhalefetin terörle iltisaklı olduğu istikametinde bir propaganda için sonuna kadar kullandı ve görünen o ki başarılı da oldu. Muhalefetin cumhurbaşkanı seçimini kazanabilmesi için Kürt seçmenin dayanağı illa ki gerekiyordu fakat farklı bir cumhurbaşkanı adayı ve HDP ile daha aralıklı bir bağ tercih edilse bu durum kararsız Cumhur seçmeninin muhalefete daha kolay oy vermesini sağlayabilirdi. Bu yapılmadı.
4. Ekonomik krizi muhalefetin aşabileceği konusunda inandırıcı olunamadı
Seçim kampanyasında ekonomik vaatler verildi elbette ancak bunlar tam olarak ikna edici bir biçimde muhalefetin seçim kampanyasının merkezine oturtulamadı. Bu çok kıymetliydi zira Erdoğan’dan uzaklaşan kararsız seçmenin uzaklaşmadaki ana motivasyonu Erdoğan’ın kendisi ya da öbür ideolojik faktörler değil iktisatta önemli boyutlara ulaşan problemlerdi. Muhalefetin yapması gereken “onlar beceremiyor lakin biz çözeceğiz” algısını zihinlere oturtabilmekti. Doğal muhalefetin bunu yapamamasında iktidarın medya propagandası da epeyce tesirli oldu. Lakin gerçek bir aday ve masa yapısıyla iktidarın medya propagandası boşa çıkarılabilir ve seçmene iktisat konusunda itimat verilebilirdi.
5. Kampanya şartları adaletsizdi
Bu muhalefet aktörlerinin elinde olan bir sorun değil elbette. Türkiye’de olgun bir demokrasinin olmadığı açık. Türkiye’deki rejim siyaset bilimi literatüründe “rekabetçi otoriter” olarak geçiyor. Yani siyasal sistemde farklı siyasal partiler ve seçimler var ve seçimlerde direkt hile yapılmıyor fakat kampanya süreci iktidar partisi lehine epey adaletsiz. Bu seçimde de o denli oldu. Erdoğan devlet imkanlarını popülist ataklar yapmak için sonuna kadar kullandı. Birebir biçimde elindeki medya gücüyle seçmeninin zihnini başarılı bir formda şekillendirdi. Bunlar muhalefetin seçim kaybetmesinde büyük etken oldu. Lakin unutulmaması gerekir ki kampanya sürecinin bu türlü olacağı en baştan biliniyordu.
SEÇİMİ KAZANACAK DEĞİL KENDİ ÇIKARLARINI ÖNCELEYECEK STRATEJİLERE YÜK VERDİLER
Muhalefet aktörlerinin bunun şuurunda olarak en baştan seçimi kazanacak en gerçek atakları yapmaları gerekirdi. Fakat onlar seçimi kazanacak değil kendi mikro çıkarlarını önceleyecek stratejilere tartı verdiler ve en sonunda da seçimi kaybettiler.
5 Unsurda Cumhur İttifakı Seçimi Neden Kazandı?
1. Muhalefetin büyük hataları
Bu seçimi Cumhur İttifakı’nın kazanabilmesinin en değerli nedeni aslında muhalefetin yanılgıları oldu. Ekrem İmamoğlu kampanya sürecinde katıldığı bir yayında “bu saatten sonra bu seçimi iktidar kazanamaz, muhalefet kaybeder” demişti. O denli de oldu. Ekonomik kriz şartlarında halkın değişime açık olduğu göz önüne alınırsa aslında pek kazanılabilecek bir seçimi Millet İttifakı üstte saydığım yanlışlarıyla iktidara ikram etti.
2. Erdoğan’ın başkan karizması
Türkiye siyasetinde Erdoğan’ın başkan karizması üzere bir gerçek var. Erdoğan toplumun belirli bir kesitinde ehil ve karizmatik önder olarak görülen, hatta birçok vakit idealize edilen bir isim. Seçmeninin onunla kurduğu duygusal bağ Erdoğan’ın oylarının ülkede ne olursa aşikâr bir eşiğin altına düşmesini engelliyor. İktisadın en bozuk olduğu periyotlarda bile Erdoğan’ın kemik oyları %35’in altına düşmedi. Bu türlü bir oy potansiyeli ile seçim sürecine başlamak kendisine büyük bir avantaj sağladı.
EKONOMİK KRİZ VAR ANCAK ÇÖZERSE TEKRAR ERDOĞAN ÇÖZER ALGISI VARDI
O %35’lik oyu kampanya sürecinde muhalefetin eksikliklerini de kullanarak %52’ye çıkarmasını bildi. Bunu yapabilmesinde bilhassa “ekonomik kriz var lakin çözerse yeniden Erdoğan çözer” algısı büyük rol oynadı. Bu algı hem Erdoğan’ın önder karizması hem de muhalefetin eksiklikleri sebebiyle oluşan bir algıydı.
3. Devlet imkanları
Yukarıda belirttiğim üzere Türkiye’de seçim şartları adaletli yürümüyor. Erdoğan devlet imkanlarını seçmeni kendisine oy vermede ikna etmek için sonuna kadar kullanıyor. Bu bazen EYT üzere popülist bir ekip yasal düzenlemelerle oluyor, bazen geniş kapsamlı toplumsal yardımlar, bazen de kamuya işe alımlarla. Bilhassa Türkiye’de toplumsal yardımların kapsamı düşünüldüğünde bir iktidar değişikliğinde bu yardımların kesilme ihtimali bir kesim seçmeni her durumda Erdoğan’a oy vermeye itiyor. Birebir formda Türkiye’deki mevcut ekonomik rejimde iktisadı gelişkin olan vilayetlerden alınan vergiler rant dağıtım düzenekleri üzerinden taşra vilayetlerine aktarılıyor ve ekonomik olarak bağımlı kılınan bu vilayetler siyasal tercihlerini de yeniden iktidar partisinden yana kullanmaya meyilli oluyorlar. Muhalefet metropollerde az farkla da olsa önde olabilirken bu tıp taşra vilayetlerinde iktidar en az %60’larda oy alıyor.
4. Medya gücü
Türkiye’de medyanın özgür olduğunu tez etmek mümkün değil. Devlet imkanları üzere medya gücünü de iktidar son seçim sürecinde sonuna kadar kullandı. Başta devlet kanalı TRT olmak üzere kendine bağlı kanalları seçim propagandası için seferber etti. Daha tarafsız gözüken kanalları bile görece kendine yakın yayın siyasetleri izlemeye zorladı yahut kendine olan tenkitlerin muhakkak bir eşiği geçmesine müsaade vermedi. Muhalefetin lehine yayın yapan birkaç muhalif kanalla birlikte birçok gazete, internet sitesi vs. elbette vardı. Lakin bunların gücü hem hudutlu hem de kutuplaşma ortamında iktidar seçmenine nüfuz etmeleri mümkün değildi. Seçim sürecinde bu medya gücü bilhassa muhalefeti terörle ilişkilendirmede büyük rol oynadı. Bu propaganda muhalefetin yanılgılarıyla birleşince sandıkta Cumhur İttifakı lehine bir sonuç doğdu.
5. Seçmenin sosyolojik yapısı
Seçimi Cumhur İttifakı’nın kazanmasında Türkiye’nin sosyo-siyasal yapısı da değerli bir etken oldu. Türkiye’de 1950’den beri yapılan seçimlerde kabaca %60-70 sağ, %30-40 sol seçmen üzere bir istikrar var. Münasebetiyle çoğunluk ve görece homojen milliyetçi ve muhafazakar seçmeni gerisinde konsolide edebilen Cumhur İttifakı seçimlerde daha baştan avantajlı durumdaydı. Muhalefet seçmeni ise epey heterojen. Sol cenahtaki %35’lik CHP+HDP oyları seçimi kazanmak için yetersiz.
MİLLET İTTİFAKI SOL İTTİFAK OLARAK ALGILANDI
Buraya GÜZEL Parti’den seküler milliyetçi ve Altılı Masa’daki 4 muhafazakar partiden bir ölçü muhafazakar oyları ekleseniz bile seçmen gözünde Millet İttifakı yeniden “sol” bir ittifak üzere algılandı. Bu da başka farktörlerle birleşince Cumhur İttifakı’nın seçimi kazanmasında rol oynadı.
patronlardunyasi.com
