Sıla Özçelik Yener’in tahlil yazısı
Eskiler “Bu ne perhiz, bu ne lahana turşusu” kederi. Şimdilerde ise niyet okumaya çalışıyoruz. Bir tarafta iktisat ekibinin başına getirilen iki as oyuncu, Mehmet Şimşek ve Hafize Gaye Erkan ikilisi varken, başka tarafta “faiz siyasetinde aynıyım” diyen Cumhurbaşkanı Erdoğan ile makro ihtiyati siyasetlerin başına BDDK Lideri olarak Kavcıoğlu’nun getirilmiş olması durumu mevcut. Hayat tezatlıklardan ibaret. Ve ancak iktisat siyasetlerinde alınan aksiyon ve söylemlerdeki tezatlıklar şu anda Nisan ayı prestijiyle 5.4 milyar dolar cari açık ile resmen dövize susamış bir Türkiye iktisadı için yanlışsız bir bağlantı prosedürü üzere görünmüyor. Bu irtibatı dünyada tahminen de en güzel yapan yer ABD. Merkez Bankası’nın (FED) kelamı üzerine kelam söylenmiyor, Para Siyaseti Şurası (FOMC) her toplantısında en az aldığı karar kadar ileriye yönelik sinyal iletileri ile de piyasaları yönlendirmeyi başarıyor. FED’in bağlantısı o kadar kuvvetli ve tesirli ki, faiz kararını aldıkları toplantının bir ay sonra yayınlanan tutanaklarında kullanılan sözler, bilgiler ve bildiriler bile dakikasında piyasalarda
fiyatlanıyor. Yani FED ve iktisat kadrosu her vakit piyasanın üç adım önünde gidiyor. Kurumlar, sonrasını sistemli bir halde planlayıp tasarlayarak ve seçerek konuşuyor.
SÖZLÜ BAĞLANTIDA HİSLERDEN UZAK DURULMALI
Bizde ise durum biraz daha farklı. Bu bahsettiğim Anglosakson irtibat şeklinden uzağız. Daha duygusalız. FED ve etrafında gördüğümüz soğuk ve net duruşun tersine işin içine hislerimizi karıştırmakta beis görmüyoruz. Basitçe “Akdeniz insanıyız” deyip geçmek olmaz tabi ki bu durumu, çünkü ülke iktisadını temsil edenlerin ve kurumların tüm dünyaya “rasyonaliteye dönüyoruz” bildirisini verdikten sonra da bu iletisini altını dolduracak telaffuzlar, bildiriler ve aksiyonlar göstermesi koşul. Öteki türlü “bizim üzere olmayan” dış piyasaların, yabancı yatırımcıların bizi anlayıp güvenmesi, tekrar Türk varlıklarına girme hamaseti göstermesi sıkıntı görünüyor. Yabancıların başı bizim üzere çalışmıyor bir kez. Niyet okumaya alışık değiller. Yani okuyorlarsa da en azından istikrarın aslında var olduğu kabulü içinde okuyorlar. Misal FED’in dünkü kararı bunun için bir örnek olarak gösterilebilir. Faiz artırımına devam edip etmeyecek mi diye merak edilen FED, dün faizi beklendiği üzere yüzde 5 ila 5,25 aralığında bıraktı. Covid pandemisi sonrası fırlayan enflasyonu iki yıldır bu faiz artırımları ile oldukça törpülemişti. Fakat faizde durmasına karşın piyasalar FED’in daha evvel faizde yüzde 5,6 düzeylerini hedeflediğini belirttiği için önümüzdeki toplantılar konusunda da bu bahsettiğimiz rasyonelite çerçevesi içinde
“niyet okuma” yapmaya başladı. “Durdu fakat devam edecek” denildi, “şimdi durup izleyecek zira faizi 5,6’ya çekeriz demişti” üzere okumalar bunlar. Üstüne FED tekrar de baş karıştırmamak için dünkü faiz artırımı sonrası yaptığı açıklamada 25-26 Temmuz’daki toplantılarına atıfta bulunarak o vakte kadar faiz artırımı tesirlerini gözlemleyeceklerini belirtti. Piyasalarda baş karışıklığı değil, yeni oyun planı hesapları yapıldı. Zira temelinde kurumun çizgisine dair bir netlik ve inanç var. Yani esasen FED piyasanın aylarca ötesinden giderek irtibatını o halde tasarlamış, gerisi yolda düzülüyor. Piyasalar iktisat siyasetinin istikametini değil, tonunu ve zamanlamasını öngörmeye çalışıyor.
PİYASALARLA BAĞLANTI LİSANINDA İHTİLAL GEREKİYOR
Ama işte bizde durum farklı çalışıyor. Bir sefer inanç manasında iki yıllık bir dezavantajımız var. Yani maça 1-0 geride başlıyoruz. Yalnızca Merkez Bankası’nı değil taban tabana zıt ekonomik görüşlerde olduğu bilinen tesirli isimlerin tıpkı çizgide olduğunu ve hepsinin birlikte ahengini da kanıtlamak zorundayız. İki sene boyunca 180 derece farklı bir siyaset izlenirken kaybedilen yabancı yatırımcı itimadını çok daha güçlü bir bağlantı modeli ile tesis etmek gerekiyor. Hatta faiz siyasetinden da öte tahminen de en fazla bu irtibata odaklanmak, tahminen de bu irtibat lisanında bir ihtilal yapmak gerekiyor. Şu an TCMB’yi ve yeni mümkün iktisat siyasetlerini izlemeye geçen yabancı yatırımcı FED’i izleyen yatırımcılar üzere kabul görmüş bir çerçeve içinde değil, dağınık bir tablo içinde kendine mana çıkarmaya çabalayacak üzere görünüyor.
POLİTİKA-SÖZ-AKSİYON ÜÇLÜSÜ TIPKI ÇİZGİDE OLMALI
Erdoğan’ın “faizde aynıyım lakin Şimşek’i kabullendim” sözü yabancılar için epeyce baş karıştırıcı. Bilhassa de eski TCMB Lideri Kavcıoğlu’nun BBDK Başkanlığı’na atanması sonrası bir de bu türlü daha his yoğunluklu bir tabirin kullanılması yabancıların başını karıştırmaktan diğer bir işe yaramaz üzere duruyor. Açık kapı bırakmıyor değil, Şimşek’in kendisini ikna ettiği ortada fakat bu “kapının ucunda duruyorum” tadındaki söz tekrar ve yine yatırımcıyı biraz daha bekle-gör taktiğinde kalmaya zorluyor. Piyasalar ve yabancı yatırımcılarla kelamlı bağlantı konusunda hislere kapılmadan daha rasyonel ve soğuk bir duruş sergilemek çok daha yardımcı olur. Lakin onun dışında da bir BDDK konusu var ki, buradan yabancı yatırımcı iştahının önümüzdeki süreçte yönelimi konusunda oldukça gereç çıkabilir. Olumlu mu, olumsuz mu olur, onu vakit ve Şimşek-Erkan-Kavcıoğlu üçlüsünün ahengi gösterecek.
BDDK’nın ise önümüzdeki periyotta piyasaların en az TCMB, Erkan’ın kelamlı müdahaleleri, Şimşek’in orkestra şefliği kadar her adımını takip edecekleri kritik pozisyonda bir kurum olacağını, en azından oldukça konuşulacağını öngörmek sıkıntı değil. Çünkü aslında bilinenin tersine birçok ülkeyle kıyaslandığında Türkiye’de para arzını en fazla üreten Merkez Bankası değil ticari bankaların ta kendisi. Yani kelam konusu piyasadaki fazla para arzına son verilmesi ve para siyasetlerinin sıkılaştırılmasıysa, BDDK bu yeni devirde zannedilenden fazla değerli rol oynayabilir. Haliyle Kavcıoğlu da… İşte bu noktada yabancıların Kavcıoğlu atamasına bu kadar reaksiyon göstermelerinin sebebi de bu. Piyasalarla irtibatta politika-söz-aksiyon üçlüsü birebir doğrultuda hareket etmeyince ortaya çıkan baş karışıklığı aslında yalnızca vakit kaybettiriyor.
TİCARİ BANKALAR PARA ARZINDA “ODADAKİ FİL”
İşverenler Dünyası’na BDDK ve yeni periyoda ait tesirine dair görüş veren ABD’nin “Para Doktoru”
lakaplı ünlü ekonomistlerinden John Hopkins Üniversitesi Uygulamalı İktisat Profesörü Steve Hanke
de para arzı manasında Türkiye’deki ticari bankaların adeta “odadaki fil” olduğuna dikkat çekiyor.
2020’nin Ocak ayı ile 2023’ün Nisan ayı ortasındaki periyotta Türkiye’de M3 tipi para arzı 7.069 trilyon
TL artış göstermiş durumda. Hanke, ticari bankaların bu ölçünün içindeki hissesinin 5.876 trilyon TL ile
toplam para arzının yüzde 83.1’ine tekabül ettiğine dikkat çekiyor. “Bankalara uygulanacak
düzenlemeler ve kurallar para siyasetinin geleceği ve para arzının büyüme suratındaki kararlılık
konusunda çok kıymetli olacak” diyen Hanke, para siyasetlerinin birçok insanın düşündüğünün aksine
hem Merkez Bankası hem de Bankacılık Oüzenleme Konseyinin bir arada düzenlediği politikalarla
belirlendiğinin altını çiziyor. Hanke tam da bu nedenden ötürü BDDK bildirisini “Kavcıoğlu Türkiye’deki
yeni para siyaseti oyununun değerli bir oyuncusu olmaya devam edecek” biçiminde yorumluyor.
2007-2008 devrinde ABD’de yaşanan mali kriz sonrasında ABD’de para arzının yavaş büyümesinin
en değerli sebebi de bankalara o periyot getirilmiş olan kısıtlayıcı regülasyonlardı. Bu sayede ülkedeki
dolar arzı hayli daralmıştı. Üstelik FED üç çeşit kantitatif gevşemeye geçmesine karşın bankacılığın
üzerindeki ağır regülasyonlar para arzının ani yükselmesini engellemişti.
KAVCIOĞLU’NUN ROLÜ ÇOK KRİTİK VE GÜÇ
Artık Türkiye’de gidilmesi beklenen bir nakdî sıkılaştırma sürecinde odağın tüketime yönelmesi halinde tıpkı sıkılaştırmalar BDDK’dan da beklenecek. Kavcıoğlu’nu ise sıkıntı bir vazife bekliyor çünkü yüksek ihtimalle tüketici kredilerinde sonlandırmaya gidilmesi gündeme geleceğinden hem mali sıkılaşma ile ahenk halinde olup piyasalara “uyumluyuz” iletisi vermek hem de sıkılaşmanın vatandaşın hayatına direkt yansıyacağı ayağı yönetmek oldukça ter döktürücü olabilir. Üstelik de tam aksi bir ekonomik görüşten gelirken…
Görünen o ki BDDK ve Kavcıoğlu’nun aksiyon ve telaffuzları de düşünülenden fazla kıymetli olacak. Erdoğan’ın söz seçimleri ile şahsî hislerini yansıtmadığı, Hafize Gaye Erkan’ın bir Anglosakson soğukluğunda kesin ve net tabirlerle piyasayı yönlendirdiği, Kavcıoğlu’nun da tüketim ve talebin sıkılaştırılması konusunda net hal aldığı bir tabloda yabancı yatırımcının itimadını tekrar kazanmak çok daha kolay ve süratli olabilir.
patronlardunyasi.com
