Seçimlerin akabinde misyona başlayan yeni iktisat idaresinin, iç talebi körükleyerek cari açığı ve enflasyonu azdırıcı tesir yapan kredi genişlemesinin önüne geçmek gayesiyle uygulamaya koyduğu sıkılaştırma siyaseti sonuçlarını veriyor.
Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, bu paralelde bankaların gittiği faiz artırımları ile artan maliyet nedeniyle hem tüketici hem de ticari kısmın kredi kullanımı zorlaşıyor. Merkez Bankası’nın bankalarca açılan kredilere uygulanan yüklü ortalama faiz oranlarına ait data setine nazaran, seçimlerin akabinde geçen yaklaşık iki ayda faizler gereksinim kredisinde 6,5, taşıt kredisinde 10,5, konut kredisinde 14,7 ve ticari kredide 9,1 puan yükseldi.
Akım bilgi olarak Mayıs ayının son haftasında bankaların yıllık yüzde 39,96 olan gereksinim kredilerine uyguladığı faizin yüklü ortalaması, haziranın son haftasında yüzde 43,96’ya, Temmuz’un son haftasında yüzde 46,45’e yükseldi. Tıpkı devirde taşıt kredilerinin yıllık faizinin yüklü ortalaması yüzde 28,63’ten yüzde 39,13’e, konut kredilerininki de yüzde 19,34’ten yüzde 33,99’a yükseldi.
Ticari kesite kullandırılan kredilerin haziranın son haftasında yüzde 15 olan yüklü ortalama yıllık faizi de Temmuz’un son haftasında yüzde 24,1’e çıktı. Bankaların son iki aydaki faiz artırımları ile tüketici kredilerinin faizleri 2003, ticari kredi faizleri de yaklaşık olarak 2004 seviyelerine geldi. Bu ortada Merkez Bankası, sıkılaştırma doğrultusunda, iç talebi en fazla körükleyen kredi kartlarında aylık faiz oranını yüzde 2,89’a, gecikme faizini de aylık yüzde 2,13’e yükseltti.
KREDİLERDE SON İKİ AYDA REEAL DARALMA
Enflasyonla gayret kapsamında kredi sıkılaştırmasına gidilirken, birinci beş ayda kayda kıymet bir genişleme yaşanan kredi hacminde, seçimlerden bu yana bankaların frene basması ve faiz artırımlarının da tesiriyle “reel” bazda daralmaya başladı.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) datalarına nazaran, bankacılık dalı toplam kredi hacmi ocak-mayıs periyodunda yüzde 20,6 artışla 9 trilyon 128,9 milyar lira olmuştu. Yüzde 15,26 olan beş aylık enflasyonla indirgendiğinde gerçek kredi genişlemesi ise yüzde 4,6 seviyesinde gerçekleşmişti.
Hacmin büyük kısmını oluşturan ticari ve öteki krediler bu devirde cari olarak yüzde 16, ve gerçek olarak yalnızca yüzde 1,4 artarken; kişisel borçlanmada gerçek genişleme yüzde 17,3’e ulaşmış; bilhassa taşıt kredilerinde cari olarak yüzde 59,9, gerçek bazda yüzde 38,8 ve kişisel kredi kartlarında cari olarak yüzde 56,6, gerçek olarak yüzde 35,9 genişleme yaşanmıştı.
26 Mayıs ile 28 Temmuz ortasındaki periyotta ise enflasyon yüzde 13,78 olurken, yüzde 12,7 cari artışla 10 trilyon 287,1 milyar liraya ulaşan toplam kredi hacminde “reel” bazda yüzde 1 oranında bir daralma yaşandı. Son iki ayda ticari ve öteki kredilerde cari büyüme enflasyonla başa baş oldu, öbür deyişle gerçek bazda değişim yaşanmadı.
Bireysel borçlarda ise cari büyüme yüzde 8,9’da kaldı ve kelam konusu hacim gerçek bazda yüzde 4,3 daraldı. Buna nazaran bankalar en çok tüketici kredilerinde frene bastı.
KARTLA BORÇLANMAYA DEVAM
Bireysel borçlar kapsamında tüketici kredileri daralırken, kredi kartı kullanımında artış devam etti. Seçimlerden bu yana gerçek olarak konut kredileri yüzde 10, taşıt kredileri yüzde 5,4 gereksinim kredileri yüzde 9,3, toplam tüketici kredisi hacmi yüzde 9,3 daralma kaydetti.
Buna karşılık iki ayda yüzde 20,1 artarak 839,8 milyar lira ile gereksinim kredisi hacmini yakalayan ferdi kredi kartı borçlarında gerçek bazda yüzde 5,5’lik bir büyüme yaşandı. Ferdî kredi kartı borçlarının, bankaların toplam kredi stoku içinde 2022 sonunda yüzde 5,9 olan hissesi, bu yıl temmuz sonunda yüzde 8,2’ye çıktı; bunun tesiriyle toplam ferdi borçların hissesi yüzde 21,9 oldu.
MEVDUAT FAİZİNDE SERT DÜŞÜŞ
Öte yandan dövize yöneliş eğilimini kırmak, liralaşmayı artırmak maksadıyla başlatılan, dövize endeksli bir TL enstrüman olan Kur Muhafazalı Mevduatın (KKM) süratle büyüyen hacmi ve mümkün riskleri tartışılırken, bankalar son bir ayda 1 yılın altında vadelerdeki TL mevduat faizlerini besbelli biçimde düşürdü.
Merkez Bankası datalarına nazaran bir aya kadar vadeli mevduatın haziran sonunda yüzde 28,45 olan yüklü ortalama yıllık faizi temmuz sonunda yüzde 23,44’e, üç aya kadar vadelinin yüzde 38,45’ten yüzde 29,32’ye, altı aya kadar vadelinin yüzde 27,56’dan yüzde 26,76’ya, bir yıla kadar vadeli mevduatın faizi de yüzde 27,39’dan yüzde 20,19’a düştü. Buna karşılık uzun vadeyi özendirmek hedefiyle 1 yıl ve daha uzun vadeli mevduatın artırılan faizi yüzde 17,68’den temmuz sonunda yüzde 18,81’e çıktı.
patronlardunyasi.com
