Sıla Özçelik Yener’in röportajı
Piyasalar ve iktisat basınında yaşanan Mehmet Şimşek ve Merkez Bankası (MB) Lideri Namzeti Hafize Gaye Erkan heyecanını İşverenler Dünyası’na kıymetlendiren Steve Hanke; “Oyunun kurallarını değiştirmediğiniz sürece gelen isimler yalnızca atmosferik bir değişiklikten öbür bir işe yaramaz” dedi. Bugün Conrad Otel’de gerçekleştirilen Maliye ve Hesap Uzmanları Vakfı’nın düzenlediği “Yakın Gelecekte Dünya Ve Türkiye bahisli panele Prof.Dr. Daron Acemoğlu ve Prof.Dr.Özgür Demirtaş üzere güçlü isimlerle birlikte konuşmacı olarak katılan Hanke, İşverenler Dünyası ile özel bir röportaj gerçekleştirdi.
ÇARE BULGARİSTAN MODELİ
Türkiye’yi uzun yıllardan bu yana yakından takip eden ve son yıllarda gerçek enflasyon verisine dair yaptığı açıklamalarla dikkat çeken Hanke “Tek tahlil tıpkı bir vakitler Bulgaristan’da yapılmış olduğu üzere bir para konseyi oluşturulmasıdır. 2001 yılındaki krizden bu yana Türkiye için birebir şeyleri söyleyip duruyorum. Şahıslar bu türlü durumlarda iktisadın düzelmesi için hiçbir fark yaratmaz, kıymetli olan kurumun değişmesidir. Türkiye’de Merkez Bankası (MB) liderleri daima değişiyor” diye konuştu. Bulgaristan’da para ünitesinde bir devir çıpalamaya gidildiğini ve altına çıpalanan Bulgar Levası’nın o devir yaşanan hiperenflasyon problemini çözdüğünü söyleyen Hanke, çıpalamaya geçilmesi ile birlikte aylık enflasyonun yüzde 42’lere düştüğünü, bir ayın sonunda ise enflasyonun yıllık düzeyde tek basamaklara gerilediğine dikkat çekti. Hanke, Bulgaristan dışında Estonya, Litvanya ve Bosna Hersek üzere ülkelerde Türkiye için önerdiği para konseyi ve çıpalama düzeneklerinin inşaasında rol oynamıştı. Birinci defa 1997 yılının Temmuz ayında para heyeti uygulamasına geçen Bulgaristan kısa bir mühlet içinde hiperenflasyon meselesinden kurtulmuştu. Bulgaristan’a para şurasına geçmesi önerisi Milletlerarası Para Fonu’ndan (IMF) gelmişti.
MB KURALLARI TIPKI KALDIĞI SÜRECE HİÇBİR ŞEY DEĞİŞMEZ
Yeni devirde Şimşek ve Erkan’ın daha bağımsız para siyasetleri izleyip izlemeyeceği sorusuna “Benim işim döviz kurları, Erdoğan para siyaseti konusunda nasıl bir yol izler bilemem fakat yapılması gereken şey kurumu değiştirmektir.” halinde yanıt veren Hanke, “MB’nin başına kim gelirse gelsin MB kuralları tıpkı kalacak. Oranın başında kim varsa o kişinin ziyadesiyle takdir hakkı olacak. Gereksiniminiz olan şey bir tek bir kişinin takdir yetkisine sahip olması değil, bir para konseyine sahip olmanızdır” diye ekledi.
SADECE İSİMLER DEĞİŞİYOR, TL’NİN ÇIPALANMASI MÜHİM
1994’ten beri Türkiye’deki tüm ekonomik krizleri birebir öngördüğünü lakin o vakitten beri hiçbir şeyin değişmediğini de ayrıyeten vurgulayan Hanke Türkiye iktisadının mevcut krizinden çıkış yolunun kurumun dönüştürülmesi olduğuna inanıyor. “ Herşey tıpkı. Merkez Bankası da birebir. Yalnızca Merkez Bankası Liderlerinin isimleri değişiyor, o kadar” diye konuşan Hanke, para heyeti dışında ikinci kritik hususun da TL’nin çıpalanması olduğunu belirtti.
YÜZDE 12.17 OLMASI GEREKEN PARA ARZI BÜYÜMESİ YÜZDE 60’I GEÇTİ
Para arzını denetim etmek ve Türk Lirası’nı diğer bir para ünitesine ya da altına çıpalamak gerektiğini söyleyen Hanke, “Başka öteki para üniteleri üzere siyasi bir mana taşımayan bir eser olarak TL için çıpalanacak en yeterli enstrüman altın olabilir.” dedi. Hanke, ayrıyeten Türkiye’de toplam para arzının (M3) Türkiye için altın standart olarak kabul edilen yıllık M3 arzı büyüme oranı olan yüzde 12.17’nin üzerinde olduğunu belirtti. Hanke, piyasadaki para fazlalığını sayılarla gösterdi. Hanke, Nisan 2023 prestijiyle yıllık bazda M3 arzında yüzde 60.50’lik bir büyüme görüldüğünü ve bunun para arzındaki altın standardı ziyadesiyle aştığına dikkat çekti. Covid pandemisi sonrası 2021 yılının Temmuz ayında ABD’de tavan yapan para arzının birebir formda yüksek enflasyona neden olduğu örneğini veren Hanke, para arzından sonra 12 ila 24 ay içerisinde enflasyonun patladığını fakat Merkez Bankası FED’in para musluklarını kısmaya başlamasıyla birlikte para arzındaki yıllık bazda artışın o tarihten Nisan 2023’e kadar yüzde 27’lerden yüzde 4,64’e gerilediğini ve bu sayede de yüksek enflasyonun denetim altına alındığını belirtti.
Öte yandan panelde öne çıkan birtakım öngörüler şu formda;
STEVE HANKE:
Merkez Bankaları cürmü üstlenmiyor, enflasyon global bir sorun değil: Dünyadaki tüm Merkez Bankaları yarattıkları problemler konusunda kabahati üstlenmek yerine enflasyonu; emlak fiyatları, besin fiyatları, tedarik ıstırapları, Ukrayna savaşı, petrol fiyatları üzere maddi olmayan sebeplerle açıklıyor. Medyaya bunu bu biçimde sunup gerçek sebepleri itiraf etmiyorlar. İnsanların gözüne adeta perde çekiyorlar. Meğer asıl kabahat bu kadar yüksek para basılmasında. FED’in çoğunluğu Demokratlardan oluşuyor bu nedenle ekonomik modellemeleri de siyasetten etkileniyor. Enflasyon global bir sorun değildir. Sabit kurunuz yoksa enflasyon meseleniz lokal bir sorun demektir ve bu para politikalarınıza bağlıdır.
DARON ACEMOĞLU:
Para siyaseti 180 derece değişmeli
Türkiye’nin ekonomik krizden çıkışı için 5 unsurluk orta ve kısa vadeli iki plan:
Orta vadeli plan:
1- Yüksek kaliteli büyüme sağlanmalı.
2- Bunun için kurumlar yapılandırılmalı.
3- Yabancı sermayeyi uzun vadeli olarak ülkeye çekebilmeli ve teknolojiye yatırım yapılmalı
4- Teknoloji eğitimi için Lise geç, İlkokul’dan başlanmalı.
5- Yapar Zeka’ ya yatırım yapılmalı, teknoloji hakikat kullanılmalı
Kısa vadeli plan:
1- Enflasyon büyük sorun. Para siyaseti 180 derece değişmeli
2- Şirket ve banka bilançoları düzeltilmeli
3- Seçim iktisadı sonrası oluşan devletin bütçe açığı kapatılmalı
4- Dış yatırımcılara uzun vadeli inanç veren bir para siyaseti çizgisi oluşturulmalı.
patronlardunyasi.com
