İşte Yahya Bostan imzalı köşe yazısının tamamı:
Bir kaynağım anlatmıştı. Tahıl koridoru faaliyete geçtikten birkaç ay sonra, tekrar tansiyon yükselmiş ve Rusya koridoru askıya almıştı.
Ankara, mimarı olduğu koridorun dünya tahıl fiyatları ve enflasyonu üzerindeki olumlu tesirini görüyordu. İstenen seviyede olmasa da fakir ülkelere tahıl sağlıklı bir formda ulaşıyordu. Bu birebir zamanda muhtemel bir Rusya-Ukrayna barışının pilot uygulamasıydı. Koridor tansiyonu sınırlıyor, Karadeniz’e yayılmasını engelliyordu. Tahıl koridoru Türk diplomasisinin eseri olan bir çatışmasızlık bölgesiydi başka bir deyişle. Bu yüzden Türkiye’nin güvenliğini de yakından ilgilendiriyordu. Umutlar pamuk ipliğine bağlıydı. Bu bağ kopmamalıydı.
İşte bunun üzerine o günlerde ağır bir diplomasi trafiği başladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın koridorun tekrar hayata geçmesi için nasıl çabaladığını hatırlıyorsunuz. Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski ve Rus önder Putin’le temas trafiği yürütmüş, neyse ki Rusya’yı masaya dönmesi konusunda ikna etmişti.
O günlerde diplomasi gayretleri sürerken birçok başşehirden olduğu üzere Washington’dan da Ankara’ya telefon üstüne telefon geliyordu. Bir tanesi değişikti. Daha evvel ABD’de üst düzey misyonda bulunmuş bir isim tahıl koridorunun devamı için Türkiye’de yoklama yapıyor, Ankara’nın diplomasi uğraşlarını övüyor, tahıl krizinin tahlili için Ankara’nın elini çabuk tutmasını istiyordu. ABD’li ismin bu ilgisi soru işareti yaratınca küçük bir araştırma yapıldı ve gerçek kısa müddette ortaya çıktı. Sözkonusu ismin danışmanlığını yaptığı şirkete ilişkin iki gemi Ukrayna limanlarında kalmıştı. Türkiye global krizi çözme, Amerikalı isim iki gemi buğday peşindeydi.
Bu anekdot bize aktörlerin probleme farklı ajandalarla yaklaşabildiğini gösteriyor. Ülkelerin ajandalarını ise şöyle sıralayabiliriz.. ABD tahılın dünya piyasalarına ulaşmasını Rusya’ya yaptırımların sürmesi koşuluyla destekliyor. Rusya, koridoru yaptırımların kaldırılması için bir pazarlık unsuru olarak kullanıyor. Ukrayna savaş iktisadında nefes alabilmek için tahılını dünyaya satmak istiyor.
Rusya’nın 17 Temmuz’da koridoru askıya alması üzerine yeni bir süreç yaşanıyor. Dikkatler Ankara’nın atacağı adımlarda. Fakat taban tabana zıt ajandalar çözümü zorlaştırıyor. Türk diplomasisi meseleye bir tahlil ararken krizin geleceğiyle ilgili üç senaryo gündeme geliyor.
Birinci senaryo bir tahlil bulunamaması ve krizin derinleşmesi. Bu tablo ne ABD ne Rusya ne de Ukrayna’nın işine gelir. Besin krizini tetikler. Taraflar ortasında diyalog kanallarını büsbütün kapatır. Rusya yaptırımları hafifletme gayesinden uzaklaşır. Ukrayna tahıl gelirinden olur. Alternatif seçenekleri gündeme getireceğinden askeri tansiyonu ve çatışmaları tırmandırır. Gerçekten tırmandırdı da. Rusya Tuna üzerindeki siloları maksat aldı, almaya devam ediyor. Birebir vakitte Ukrayna’ya giden tüm gemileri askeri gemi olarak kabul edeceğini açıkladı. Tansiyon böylelikle Karadeniz’in güneyine kaydı. Karadeniz’de bir Türk şirkete ait lakin yabancı bandıralı gemiye müdahale Ukrayna’ya gidecek gemilere ihtar niteliğindeydi. Öğrendiğime nazaran Ruslar gemiyi durdurmaya çalışmış fakat gemi durmayınca gemiye asker çıkarmış. Gemi Türk bandıralı olmadığı için Rusların Ankara’yı bilgilendirme yükümlülüğü bulunmuyor. Lakin buna karşın Moskova’ya “Karadeniz’de tansiyonu yükseltecek teşebbüslerden uzak durulmalı” bildirisinin iletildiğini söyleyebiliriz.
İkinci senaryo tek taraflı ataklar ve ikili mutabakatlarla alternatif güzergah oluşturulması. Ukrayna ABD’nin telkinleriyle bunu deniyor. Tahılın Tuna Irmağı üzerinden ya da karayoluyla Avrupa’ya taşınabileceği belirtiliyor. Letonya demiryolları yılda bir milyon ton Ukrayna tahılını taşıyabileceğini söylüyor. Türk Boğazları’ndan geçen 32 milyon ton tahılla kıyaslandığında bu planlar devede kulak kalıyor. Daha evvel söylediğimiz üzere bu senaryo askeri tansiyonu tırmandırmaktan diğer bir sonuç üretmiyor.
Bu ortada Rusya’nın Rus tahılını Türkiye üzerinden Afrika’ya gönderme hedefi taşıdığı da basına yansıdı. Bu fikrin Ankara’nın yaklaşımıyla örtüşüp örtüşmediği de soru işaretidir.
Üçüncü senaryo Rusya’nın birtakım korkularını gidererek koridora yine işlerlik kazandırmak. Herkesin kazandığı tek opsiyon budur. Bu opsiyon dünya besin krizinin önüne geçiyor. Savaşan tarafları bir proje etrafında buluşturarak diplomasiye baht veriyor. Çatışmaların Karadeniz’in geneline yayılmasını engelliyor.
Ankara’da koridor belgesiyle ilgili hummalı bir çalışma olduğunu biliyoruz. Çalışma tamamlandıktan sonra Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın Rus ve Ukraynalı mevkidaşlarıyla görüşeceği, akabinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Rus başkan Putin’le bir ortaya geleceği öngörülüyor. Türk diplomasisinin üzerinde değerli bir sorumluluk var. Herkes Ankara’nın bulacağı tahlili bekliyor.
patronlardunyasi.com
