TCMB’nin 21 Eylül 2023 tarihli PPK toplantı özetinde, siyaset faizinin enflasyonun ana eğilimini geriletecek ve enflasyonu orta vadede yüzde 5 amacına ulaştıracak mali ve finansal şartları sağlayacak biçimde belirleneceğine vurgu yapılarak, “Enflasyon görünümü ve üst istikametli riskler göz önüne alındığında Konsey, para siyaseti çerçevesinin yüzde 5 enflasyon maksadını gerçekleştirme kapasitesinin güçlendirilmesi gerektiği değerlendirmesinde bulunmuştur. Fiyat istikrarındaki bozulmanın makroekonomik istikrar ve bilhassa finansal istikrar üzerinde oluşturabileceği risklere de dikkat çekilmiştir.” denildi.
PPK özetinde şöyle denildi:
“Küresel enflasyon yakın periyotta gerileme gösterirken, hala uzun periyot ortalamalarının ve merkez bankalarının gayelerinin üzerinde seyretmektedir. Ağustos ayında tüketici enflasyonu, güç fiyatları kaynaklı olarak birçok iktisatta sonlu artış kaydederken, çekirdek enflasyon Çin ve Rusya üzere istisnalar dışında gerilemeye devam etmiştir. Bir evvelki Para Siyaseti Şurası (PPK) toplantı devrine nazaran tüketici enflasyonu gelişmiş ülkelerde yüzde 4,08 seviyesinden yüzde 4,27 düzeyine, gelişmekte olan ülkelerde ise yüzde 5,84 seviyesinden yüzde 6,48 seviyesine yükselmiştir. Son 10 yıllık periyotta ise ortalama enflasyon gelişmiş ekonomilerde yüzde 2,2 ve gelişmekte olan ekonomilerde yüzde 5,6 düzeyinde gerçekleşmiştir. Enflasyon, gelişmiş ülkelerde yüzde 2; gelişmekte olan ülkelerde ise ortalama yüzde 3,5 olan maksat oranların üzerinde seyretmeye devam etmektedir.
ENFLASYON BEKLENTİSİ SIRASIYLA YÜZDE 3,5 VE YÜZDE 4,3 SEVİYESİNDE
2023 yılı son çeyrek ortalama yıllık enflasyonun gelişmiş ekonomilerde yüzde 3,2, gelişmekte olan ülkelerde ise yüzde 6,5 düzeyinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Bir evvelki PPK devrine nazaran çekirdek enflasyon gelişmiş ülkelerde yüzde 4,74’ten yüzde 4,57’ye gerilerken, gelişmekte olan ülkelerde ise yüzde 6,03’ten yüzde 6,57’e yükselmiştir. ABD ve Euro Bölgesinde 2023 yılı son çeyrek ortalama yıllık enflasyon beklentisi sırasıyla yüzde 3,1 ve yüzde 3,3 iken; çekirdek enflasyon beklentisi sırasıyla yüzde 3,5 ve yüzde 4,3 düzeyindedir.
EMTİA FİYAT ENDEKSİ SON ON YILIN ORTALAMASININ YÜZDE 14,8 ÜZERİNDEDİR
Emtia fiyatları son periyotta başta petrol fiyatları olmak üzere güç emtia fiyatları kaynaklı yükselmeye devam etmektedir. Emtia Fiyat Endeksinin mevcut düzeyi son on yılın ortalamasının yüzde 31,8 üzerindedir. Endeks geçen yıl ulaştığı en yüksek düzeye nazaran yüzde 25,5 gerilemiştir. Emsal biçimde geçen yıl ulaştığı zirve noktasına nazaran yüzde 12,3 gerileme kaydeden Ziraî Emtia Fiyat Endeksi son on yılın ortalamasının yüzde 14,8 üzerindedir. Bu durum, besinin tüketici sepeti içerisindeki yüksek hissesi nedeniyle enflasyon üzerinde hala tesirli olmaktadır.
BU TOPLANTILARIN 100 ADEDİNDE SİYASET FAİZLERİ ARTIRILMIŞTIR
Çekirdek enflasyonun ve enflasyon beklentilerinin yüksek düzeyleri global enflasyonun bir müddet daha merkez bankalarının gayelerinin üzerinde seyretmeye devam edeceğini ima etmektedir. Bu nedenle, dünyanın birçok ülkesinde merkez bankalarının siyaset faizlerini mali duruşun sıkılığını koruyacak seviyelerde tutmayı sürdürmeleri beklenmektedir. Takip edilen 12 gelişmiş ülke merkez bankası son 19 ayda toplamda 145 toplantı yapmış, bu toplantıların 100 adedinde siyaset faizleri artırılmıştır.
KREDİ ŞARTLARINDA SIKILAŞTIRMA
Aynı devirde takip edilen 15 gelişmekte olan ülke merkez bankası toplamda 213 toplantı yapmış, bu toplantıların 101 adedinde siyaset faizleri artırılmıştır. Uygulanan para siyasetinin sonuçları finansal şartlara da yansımaya başlamış ve merkez bankalarının finansman ve kredi şartlarındaki sıkılaşmaya yönelik vurguları güçlenmiştir. Bununla birlikte, tüketici enflasyonunda meydana gelen düşüş ile daha evvel faiz indirim süreçlerine başlayan Brezilya ve Şili merkez bankalarının akabinde Polonya ve Peru merkez bankaları da Eylül ayında siyaset faizlerinde indirime gitmişlerdir. Buna rağmen, enflasyonun yüksek düzeyleri ve merkez bankalarının siyaset irtibatları göz önüne alındığında, kelam konusu ekonomilerde mali sıkılığın devam edeceği beklenmektedir.
PMI VERİSİ 1,6 PUAN AZALMIŞ VE 51,1 DÜZEYİNDE GERÇEKLEMİŞTİR
Küresel büyüme görünümündeki yatay seyre karşın, görece güçlü talep ve işgücü piyasalarındaki sıkılık devam etmektedir. Türkiye’nin dış ticaret ortaklarının ihracat hisseleriyle yüklendirilen global büyüme endeksi bir evvelki PPK toplantısı periyoduna kıyasla yatay seyretmiştir. Endeksin 2023 yılı için iddia edilen büyüme oranı ocak ayındaki taban düzeyin yaklaşık 0,4 puan üzerinde yüzde 1,7 seviyesindedir. Bununla birlikte, kelam konusu endeksin 2022 yılındaki yüzde 3,5 olan büyüme oranı göz önüne alındığında, Türkiye’nin dış talep görünümünde yıllık bazda kayda paha bir yavaşlama gözlenmektedir. Global Satınalma Yöneticileri Endeksi (Purchasing Managers’ Index- PMI) bilgilerinde haziran ve temmuz ayında yaşanan düşüş eğilimi ağustos ayında da devam etmiştir. Ağustos ayında global imalat sanayi PMI verisi bir evvelki aya nazaran 0,4 puan yükselerek 49 puan olurken, global hizmetler PMI verisi 1,6 puan azalmış ve 51,1 düzeyinde gerçeklemiştir. Böylelikle, global bileşik PMI göstergesi ağustos ayında bir evvelki aya kıyasla 1 puan gerilemiş ve 50,6 olmuştur.
YAVAŞLAMA DEVAM EDECEK
Gelişmiş ülkelerin PMI bilgilerindeki bozulma Japonya hariç ağustos ayında da devam etmiştir. Türkiye’nin kıymetli ticaret ortaklarından Euro Bölgesine ilişkin bileşik PMI göstergesi ağustos ayında 1,9 puan azalarak 46,7 olmuştur. İmalat kesimi PMI göstergesi ağustos ayında 0,8 puan yükselmesine karşın 43,5 olan seviyesi ile 2020 yılının haziran ayından beri en düşük düzeylerinden birine ulaşmıştır. Bilhassa hizmetler PMI göstergesi ağustos ayında da gerilemeye devam etmiş ve 2,9 puan azalarak 47,9 seviyesi ile eşik bedelinin altına inmiştir. Bu durum Euro Bölgesinde iktisadi faaliyette gözlenen yavaşlamanın yılın ikinci yarısında da devam edeceğine işaret etmektedir.
SON AYLARDA GÜÇ KAYBETTİ
Gelişmekte olan ülkelerin imalat sanayi PMI verisi ağustos ayında bir evvelki aya nazaran 1,2 puan artarak 51,4 olurken hizmetler PMI verisi 1,5 puan gerilemiş ve 53,1 seviyesinde gerçekleşmiştir. Çin iktisadında bileşik PMI göstergesi ağustos ayında da gerileme eğilimini sürdürerek 0,2 puan düşmüş ve 51,7 olmuştur. İmalat kesimi PMI verisi 1,8 puan artarak 51 seviyesi ile eşik pahasının üstüne çıkarken hizmetler PMI verisi 2,4 puan azalmış ve 51,8 olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmeler yılın birinci yarısında global iktisadi faaliyetin kıymetli bir itici gücü olan hizmetler dalının son aylarda güç kaybettiğini göstermektedir.
ENFLASYON GELİŞMELERİ
Enflasyon temmuz ve ağustos aylarında öngörülenin üzerinde gerçekleşmiştir. Yurt içi talepteki güçlü seyir ve hizmet fiyatlarındaki katılık devam ederken, petrol fiyatlarındaki artış ve enflasyon beklentilerinde süregelen bozulma enflasyonda ek üst istikametli baskı oluşturmaktadır. Tüketici fiyatları ağustos ayında yüzde 9,09 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 11,11 puan artarak yüzde 58,94 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu gelişmede, vergi ve yönetilen-yönlendirilen fiyatlardaki ayarlamaların temmuz ayından sarkan tesirlerinin yanında, Türk lirasındaki bedel kaybı ve fiyat artışlarının gecikmeli tesirleri ile global güç fiyatlarındaki yükseliş ve hizmet fiyatlarındaki katılık tesirli olmuştur. Akaryakıt fiyatlarında sık fiyat güncellemeleri sonucunda ulaşılan yüksek düzeyler direkt ve dolaylı kanallarla enflasyondaki yükselişe ek tesir yapmış ve fiyat artışlarının genele yayılmasına katkıda bulunmuştur.
ENERJİ FİYATLARI 14,23 ARTTI
Enerji fiyatları ağustos ayında yüzde 14,23 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 16,89 puan yükselerek yüzde 14,03 olmuştur. Güç kümesi aylık enflasyonunda bir evvelki ay ortasında gerçekleşen vergi artışının sarkan tesiri yanında, memleketler arası güç fiyatlarındaki yükseliş belirleyici olmuştur. Akaryakıt ve tüp gaz kalemleri sırasıyla aylık bazda yüzde 26,11 ve 23,93 oranlarında artış kaydetmiştir. Memleketler arası ham petrol fiyatları ve döviz kuru gelişmeleriyle birlikte ÖTV düzenlemesi akaryakıt fiyatlarında güçlü artışı beraberinde getirmiştir. Akaryakıt fiyatlarındaki artış direkt tesirinin yanı sıra nakliyecilik maliyetleri üzerinden dolaylı olarak da tüketici enflasyonunu olumsuz etkilemektedir. Ağustos ayında, şebeke suyu fiyatları da yüksek bir oranda (yüzde 7,43) artmıştır.
YÜKSEK SEYİR SÜRÜYOR
Enflasyonun ana eğilimi ağustos ayında yüksek seyrini sürdürmüştür. Mevsimsellikten arındırılmış aylık artışlar B göstergesinde bir ölçü yükselirken C göstergesinde yatay seyretmiştir. Bu görünüm alternatif çekirdek enflasyon göstergelerinde gözlenen yüksek seyir ile teyit edilmektedir.
Mevsimsellikten arındırılmış B ve C endekslerinin üç aylık ortalama artışları 2022 yılının şubat ayında sırasıyla yüzde 8,8 ve yüzde 8,5 ile en yüksek noktasına çıkarken, 2023 yılı ağustos ayı prestijiyle yüzde 7,0 ve yüzde 7,2 düzeylerinde gerçekleşmiştir. Ağustos ayında B ve C endeksinin mevsimsellikten arındırılmış artış oranları sırasıyla yüzde 9,8 ve yüzde 9,2 olarak ölçülmüştür.
ENFLASYON BEKLENTİLERİ
Enflasyon beklentilerindeki mevcut seyir ve fiyatlama davranışlarındaki bozulma, enflasyon görünümüne dair üst taraflı riskleri canlı tutmaktadır. Tüketici enflasyonu yayılım endeksi ağustos ayında da artmaya devam ederek tarihî ortalamasının üç standart sapması üzerinde paha almayı sürdürmüştür.
Eylül ayı Piyasa İştirakçileri Anketi sonuçlarına nazaran on iki ay sonrasına ait enflasyon beklentisi yüzde 42,01’den 2,93 puan artışla yüzde 44,94; gelecek yirmi dört ay sonrasına ait enflasyon beklentisi yüzde 22,54’den 1,33 puan yükselerek yüzde 23,87; beş yıl sonrasına ait enflasyon beklentisi ise yüzde 10,42’den 0,39 puan aşağı güncellenerek yüzde 10,03 olmuştur.
Bu ögeler enflasyonun yıl sonunda Enflasyon Raporu’ndaki (Rapor) iddia aralığının üst sonuna yakın seyredeceğine işaret etmektedir. Son periyotta tesirli olan fiyat ve kur kaynaklı maliyet taraflı baskılar ile vergi düzenlemelerinin ise enflasyona kıymetli ölçüde yansıdığı ve aylık enflasyonun ana eğiliminde düşüşün başlayacağı değerlendirilmiştir. Heyet, mali sıkılaştırma adımlarının tesiriyle, dezenflasyonu 2024 yılında Rapor’daki patika ile uyumlu formda tesis etmekte kararlıdır.
PARASAL VE FİNANSAL KOŞULLAR
Kredi büyümesi iç talebi artırarak enflasyon üzerinde risk oluşturmaktadır. 8 Eylül 2023 prestijiyle, 2022 yılı sonuna kıyasla ferdî kredi bakiyesi kredi kartlarında yüzde 107,7, taşıt kredilerinde yüzde 75,8, gereksinim kredilerinde yüzde 34,0, konut kredilerinde yüzde 24,2 olmak üzere toplamda yüzde 54,4 oranında artmıştır. Başka taraftan, kredi büyümesine dayalı menkul değer tesisi uygulamasının kapsamının genişletilmesi ile yavaşlama eğilimine giren muhtaçlık kredilerinin 18 Ağustos 2023’ten bu yana artış oranı yüzde 1,8 olmuştur. Birebir devirde ferdi kredi kartlarında büyüme yüzde 6,9 düzeyine gerilese de güçlü seyrini korumuş, yıllık büyüme oranı yüzde 181,6 düzeyinde yatay seyretmiştir. Evvelki PPK devrine kıyasla yüzde 1,3 büyüyen Türk lirası ticari kredilerin yıllık büyüme oranı yüzde 61,3 düzeyinde gerçekleşmiştir.
TÜRK LİRASI TİCARİ KREDİ FAİZLERİ 931 BAZ PUAN ARTTI
Önceki PPK devrinden bu yana siyaset faizindeki artış ile birlikte 1.260 baz puanlık besbelli bir artış kaydeden muhtaçlık kredisi (Kredili Mevduat Hesabı-KMH hariç) faizleri 8 Eylül 2023 prestijiyle yüzde 59,7 olarak gerçekleşmiştir. Tıpkı periyotta taşıt kredisi faizleri yüzde 38,1’den yüzde 46,5’e; konut kredisi faizleri yüzde 36,4’ten yüzde 38,9’a yükselmiştir. Öte yandan Türk lirası ticari kredi faizleri 931 baz puan artarak yüzde 40,6 olarak gerçekleşmiştir.
ABD DOLARI DÜZEYİNE YÜKSELDİ
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) memleketler arası rezervleri haziran ayında girdiği güçlü artış eğilimini sürdürmektedir. 2022 yılı sonu prestijiyle 128,8 milyar ABD doları düzeyinden mayıs sonunda 98,5 milyar ABD doları düzeyine gerileyen TCMB brüt milletlerarası rezervleri 8 Eylül 2023 prestijiyle 120,6 milyar ABD doları düzeyine yükselmiştir.
PARA POLİTİKASI
Politika faizi, enflasyonun ana eğilimini geriletecek ve enflasyonu orta vadede yüzde 5 gayesine ulaştıracak mali ve finansal şartları sağlayacak formda belirlenecektir. Enflasyon görünümü ve üst istikametli riskler göz önüne alındığında Heyet, para siyaseti çerçevesinin yüzde 5 enflasyon maksadını gerçekleştirme kapasitesinin güçlendirilmesi gerektiği değerlendirmesinde bulunmuştur. Fiyat istikrarındaki bozulmanın makroekonomik istikrar ve bilhassa finansal istikrar üzerinde oluşturabileceği risklere de dikkat çekilmiştir. Enflasyon görünümünde besbelli güzelleşme sağlanana kadar mali sıkılaştırma gerektiği vakitte ve gerektiği ölçüde kademeli olarak güçlendirilecektir.
Kurul, mevcut mikro- ve makroihtiyati çerçeveyi, piyasa sistemlerinin fonksiyonelliğini artıracak ve makro finansal istikrarı güçlendirecek biçimde sadeleştirmektedir. Sadeleşme adımları kademeli olarak sürdürülecek, bu süreçte dönüşümün suratı ve sıralaması tesir tahlilleri ile belirlenmeye devam edecektir. TCMB tarafından yapılan düzenlemelere ait tesir tahlilleri kelam konusu çerçevenin tüm bileşenleri için enflasyon, faizler, döviz kurları, rezervler, beklentiler, menkul değerler ve finansal istikrar üzerindeki yansımalarıyla birlikte bütüncül bir bakış açısıyla kıymetlendirilerek yapılmaktadır.
Bu kapsamda, Türk lirası mevduat hissesinin artırılmasına yönelik düzenlemeler nakdî transfer sistemini güçlendirmektedir. Şura, faiz artırımının yanı sıra, nakdî sıkılaştırma sürecini destekleyecek seçici kredi ve miktarsal sıkılaştırma kararları almayı sürdürecektir. Bu kararlarla, temel siyaset aracı olan siyaset faizleri nakdî, finansal şartlar ve beklentileri etkilerken, Türk lirası likidite ve tüketim talebindeki aşırılıkların dengelenmesi ve para siyasetinin aktifliğinin artırılması hedeflenmektedir.
Bireysel kredilerdeki ivmelenmeyle birlikte iç talebin hem direkt hem de cari istikrar üzerinden fiyat istikrarını bozduğu değerlendirilmiştir. Seçici kredi sıkılaştırması kararları sonucunda yurt içi talepte dengelenme sürecinin destekleneceği öngörülmektedir. Konsey, kredi sıkılaştırması kararlarıyla yurt içi talepte dengelenme ile bir arada finansman kaynaklarının dağılımında güzelleşmenin faktör verimliliğini olumlu etkileyeceğini kıymetlendirmektedir.
Döviz kuru gelişmelerinin tesiriyle kur muhafazalı mevduat hesaplarının kur farkı ödemeleri nedeniyle finansal sisteme girişi gerçekleşen Türk lirası likidite yakından izlenmektedir. Mevcut piyasa şartları ve önümüzdeki periyoda ait likidite projeksiyonları dikkate alınarak yapılan tesir tahlilleri çerçevesinde gerekli adımlar atılmaktadır.
Enflasyon ve enflasyonun ana eğilimine ait göstergeler yakından takip edilecek ve Heyet, fiyat istikrarı temel emeli doğrultusunda elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.
Kurul, kararlarını öngörülebilir, data odaklı ve şeffaf bir çerçevede almaya devam edecektir.”
Patronlardunyasi.com
