2020’deki Covid-19 salgını, turizm sanayisini bir gecede kapattı ve ülkelerin kısıtlamaları kaldırarak gezginlerin tekrar hareket etmesine müsaade vermesi neredeyse iki yıl sürdü. Fakat artık, çarklar ve pervaneler dönmeye başladığından bu yana fotoğraf giderek güzelleşiyor.
Ekonomim’in haberine nazaran, covid kısıtlamaları büsbütün unutuldu. Çin bile sıfır covid siyasetini iptal etti bu, seyahat sanayisi için son derece büyük pazarın geri dönüşü manasına geliyor.
Havayolu şirketleri karlarını artırıyor ve giderek daha fazla yeni rota ekliyor. 2023, muhtemelen 2019’dan bu yana havayolu şirketleri için en karlı yıl olacak.
İş turizmi yine hayatımıza giriyor. Pandemi periyodunda yerini Zoom davetlerine bıraktı ancak artık hava yolu şirketleri ve oteller iş insanlarıyla dolup taşıyor.
Nihayet, İstanbul dünyanın en itibarlı mutfak destinasyonları ortasına 38’inci sıradan giriş yaptı. Kırmızı kaplı Michelin rehber kitapları, yemek meraklıları için hala ‘kutsal’ sayılıyor.
Ayrıca Avrupa’da bu kış beklenenden çok daha sıcak geçti, bu nedenle güç krizi ve enfl asyon terazisi tatil harcamalarında biraz lehimize dönmüşe benziyor.
Ve son olarak, beşerler konutta oturmaktan bıktı. Hasebiyle, artan fiyatları tolere etmeye hazır ve istekli görünüyorlar. Çeşit şirketleri, oteller, mağazalar ve restoranlar ise temalı paketleri, menüleri ve dekorlarıyla gezginlere kırmızı halı sermek için can atıyor.
CESARET VERİCİ
İlk sonuçlar, turizm paylarına yatırım yapan herkes için cüret verici. Türkiye’yi ziyaret eden yabancıların sayısı, Mart ayındaki yüzde 12,3’lük artışın akabinde, 2023 yılının Nisan ayında altı ayın en yüksek düzeyi olan yıllık yüzde 29 artışla 3,3 milyona ulaştı. Almanya’dan 462 bin ziyaretçi gelirken, onu Rusya (380 bin), İngiltere (279 bin), Bulgaristan (274 bin) ve İran (151 bin) izledi. Deniz yoluyla gelenlerin sayısı yüzde 139, kara ve hava yoluyla gelenlerin sayısı ise yüzde 9 ve yüzde 32 arttı. Yılın birinci dört ayına bakıldığında ise turist gelişleri yüzde 27,5 artarak 9,5 milyon oldu.
Ortaya çıkan bu sayılar etrafında, tabloların bize söylemediği bir eğilim var: Ziyaretçi kalış müddetleri giderek uzuyor, son bilgiler 10,8 güne dayandığına işaret ediyor ki bu da otel paylarına yatırım yapan rastgele bir yatırımcı için düzgüne işaret. Bir müddettir planlı halde sürdürülen resmi tatil uygulamaları da bunu destekliyor. Herkese fazladan bir gün müsaade vererek, yerli turist gelirleriyle ilgili hayli fazla çıktı alınabiliyor.
Tüm haberler âlâ değil elbette. Turizm ve seyahat şirketlerinin uğraş etmesi gereken çok sayıda karşıt rüzgar var. ‘Yumuşak’ TL, büyük ölçüde ithalata bağımlı olan güç fiyatlarını yükseltmeye devam ediyor. Artan işgücü maliyetleri, kredi erişimini zorlayan regülasyonlar, kamu hizmet faturaları ve vergilerle birlikte şirketlerin karından büyük bir ısırık alınıyor. Bütün bunların turizm sanayisini aşağı çekebileceğine dair kaygılar var. Lakin şu ana kadar alandaki ispatlar olumlu senaryoları gündemde tutmaya yetiyor. Bilhassa havayolu şirketlerinin açıkladığı gelir tablolarına odaklanan yatırımcılar, bundan cüret alıyor. Şu anda yatırım yapmak için düzgün bir vakit olup olmadığı çok merak ediliyor. Pekala, hiç kimse geleceğin, bilhassa de kısa vadeli geleceğin ne getireceğinden emin olamaz. Tekrar de potansiyel büyüme ölçüsünü gösteren tüm sayılar, burada profesyonel analistler sayesinde ortaya çıkarıldı. Görmek isteyebileceğiniz birtakım tablolar var. 2023’ün turizm payları için yatırımın yine başladığı yıl olabileceğine dair yorumlarla birlikte.
HAVAYOLU ŞİRKETLERİ MÜSPET AYRIŞABİLİR
Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) 2022 bilgilerine nazaran, en çok ziyaret edilen ülkeler sıralamasında Türkiye, İtalya’yı da geçerek dördüncülüğe yükseldi. Kişi başı turizm gelirlerine baktığımızda da 816 dolar ile yedinci sıradayız. Yeni amacımız 60 milyon ziyaretçiyle birlikte kişi başına 933 dolar gelir. Açıklanan birinci sayılar dayanak veriyor ve bu kıssadan rol çıkarmak isteyen yatırımcının ilgisini çekiyor.
A1 Capital’in Araştırma Genel Müdür Yardımcısı Baki Atılal, “DHMİ datalarında talebin güçlenmeye başladığını görüyoruz. Ulaştırma bölümü, THYAO, PGSUS CLEBI ve TAVHL yaz aylarıyla birlikte güçlü döneme girmiş olacaklar, DOCO, MPARK bu periyotta talep gören öbür paylar olarak dikkat çekiyor. Öteki taraftan BİST Turizm bölümündeki paylar genel algının aksine yazın yatay, yüklü olarak Eylül periyodunda hareketlenmeye başlıyorlar” diyor.
Galata Menkul Araştırma Müdürü Yusuf Kavak da havayolu şirketlerinin turizm firmalarına göre müspet ayrışacağı fikrine dayanak veriyor:
“Turizm dalında konaklama vergisinin mümkün negatif tesirini göz gerisi etmemek lazım. Bunun yanı sıra; işçi masrafları, yiyecek-içecek ve güç üzere maliyetlerde süratli yükselişler ortaya çıkması durumunda da; şirketlerin kar marjları ziyadesiyle baskı altına girebilir. Ulaştırma kesiminde ise; geçen yıla nazaran zayıf seyreden yakıt masraflarının takviyesine karşın(yeniden artışa geçmezse), tavan fiyat uygulamalarının devam edip etmeyeceği kıymet arz edecek. Tekrar de, memleketler arası destinasyonların tesiriyle fiyatlandırma kabiliyeti daha yüksek olan ulaştırma şirketleri; turizm firmalarına göre bu süreçten daha olumlu etkilenebilir. Münasebetiyle, THYAO ve PGSUS payları ikinci ve üçüncü çeyrekte turizm döneminden gelmesi beklenen dayanağın finansallara yansımasıyla olumlu istikamette etkilenebilir.”
THY VE PEGASUS İÇİN SON ÇAĞRI
Ancak tekrar de rastgele bir havayolu payı almadan evvel İkon Menkul Değerler’in Araştırma Müdürü Onur Altın’ın ihtarlarına kulak verin.
THY için, “Hissesinin yakından izlenmesi gerektiğini ve 155 TL geçilmedikçe uzak durulmasını, lakin bu düzeyin aşılması halinde alım fırsatı oluşacağını söyleyebilirim. Şayet, kritik 155 TL düzeyini geçemez ise THY payları 115’e hakikat geri çekilebilir” diyor.
Aynı halde Pegasus’u da izliyor, Altın: “Burada yatırımcıların dikkat etmesi gereken düzey 500 TL. Üzerine çıkabilirse yükselişini hızlandırabileceğini ve alım fırsatı oluşabileceğini düşünüyorum. Aksi istikamette 350 TL düzeylerine yanlışsız geri çekilme potansiyeli kelam konusu.”
TURİZM PAYLARI ORTA VADEDE ORTAYI KAPATABİLİR
Alnus Yatırım’ın Araştırma Yöneticisi Volkan Dükkancık ise orta vadeli bir iyimserliğe sahip: “Yılbaşından bu yana tüm kesimler ortasında en zayıf performansı gösteren turizmin, önümüzdeki 3-6 aylık devirde bu açığı kapatabileceğini düşünüyorum. Burada şirketler özelinde araştırmalara yönelmek ve gerçek şirkette pozisyonlanmalar, orta vadede portföylere olumlu bir katkı sağlayacaktır.”
Dükkancık’ın senaryosu Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Uluslararası prestije sahip finans idaresi, yatırım ve istihdam odaklı bir üretim iktisadı tasarlıyoruz” kelamından takviye alıyor. Kur, faiz ve enfl asyon üçlüsünden en az birinden feragat edileceğini referans alıyor. Dolar/TL cephesinde son devirde başlayan denetimli üst gidişin devam edeceğini ve turizm kesiminin güçlü bir dönem geçireceğini varsayım ediyor.
Onur Altın izleme listesine DO&CO’yu dahil ediyor: “Havayolu ve otelcilik yemek hizmetleri başta olmak üzere yaz aylarında artan talep satış grafiklerine bağlı olarak öne çıkan paylardan biri de DO&CO olacaktır. Payın son 8-9 ayda da endekse nazaran olumlu bir getiri sunması yaşanan aksiliklerden etkilenmediğini gösterirken, önümüzdeki devirde turizm dönemi ve yaz mevsiminin gelmesiyle talebinin ve karlılığının artacağını bunun da pay üzerinde olumlu tesir yaratarak hisseyi üst gerçek çekeceğini düşünüyorum.”
RAKAMLAR NE SÖYLÜYOR?
Piyasacıların ihtarlarını not alın lakin kendi araştırmanızı yaparken dalın tabiatını da hesaba katmayı ihmal etmeyin. Bu, size zamanlamaya dair değerli ipuçları sunar. Aslında Türk turizm kesiminin borsada temsil edilebildiğini söylemek bütünüyle imkansız. Türkiye’nin en büyük turizm holdingleri yahut şirketlerinden kimileri halka açık değil. Turizm tesislerine sayısal olarak baktığımızda ise borsada süreç gören hotel, resort kategorisine girebilen şirket sayısı 10’u bile bulmuyor. Lakin işin içerisine Türk Hava Yolları ve Pegasus’u da yani hizmet ihracatı tarafını da eklediğimizde ortaya halka açık 22.5 milyar dolarlık bir ciro çıkıyor. Özetle, BIST Turizm size dalla ilgili hudutlu bir data seti sunar.
CİROLARDA PATLAMA SEZONU
Halka açık turizm şirketleri için erken rezervasyon devri çoktan başladı hatta kimilerinde kapanmak üzere. Bu nedenle erken rezervasyon satışlarının cirolara artık önemli oranda yansımaya başladığı birinci aydayız. Bilgiler bize, turizm şirketlerinin en yüksek ciro artışlarını, ikinci çeyreğin 1 Haziran ile başlayan kısmında elde ettiğini söylüyor. Bu dilimde, birinci çeyreğe nazaran yüzde 90-830 ortasında değişen oranlarda ciro artışları sağlayan turizm şirketleri, ikinci büyük ciro patlamasını ise üçüncü çeyrekte gerçekleştiriyor. Son beş yılın ortalamasına nazaran, birtakım şirketler üçüncü çeyrekte, ikinciye kıyasla yüzde 400-500 oranında ciro artışları kaydedebildiler. Bu pay yatırımı için uygun çeyreklikleri gösteriyor.
KAR MARJLARI YILIN İKİNCİ YARISINDA PARLIYOR
Karlılıklarda ise durum cirodan farklı seyrediyor. Yılın birinci çeyreğinden itibaren bilançolara yansıyan düşük cirolar ve yüksek maliyetler, yılın ikinci yarısında yerini yükselen bir kar grafiğine bırakıyor. İçlerinden kimileri yapısal olarak ziyandan uzun vakit kurtulamıyor olsa da en azından ziyanların da ortadan kalkmaya en yakın olduğu aylar yeniden üçüncü ve dördüncü çeyrekler.
Bu ortada bu yıl ekstra bir mümkünlük daha dikkat çekiyor. Kurlarda yaşanan hareketlilik. Her ihracatçı bölüm üzere turizm için de en azından enfl asyon kadar artan bir kur makbul. Ortodoks siyasetler dönüşle kurlar üzerindeki baskının azalması durumunda paritede oluşabilecek istikrarın yabancı turist üzerinde turizm şirketlerine ekstra kur farkı geliri sağlaması da ihtimal olarak kenarda duruyor.
Burada kimi şirketlere tahminen farklı parantez açmak gerekiyor. Örneğin Marmaris Altınyunus’un bünyesinde bulunan iki otelden Mares Otel, Koç Grubu’nun aldığı kararla 2016 yılından bu yana bir otel işletmeciliği şirketine kiralanmış ve son alınan kararla kira mühleti 2035’e kadar uzatılmıştı. Yani Koç Grubu’nun Marmaris Altınyunus çatısı altında aslında bir otelcilik faaliyeti bulunmuyor. Daha çok gayrimenkul idare şirketi üzere faaliyet gösteriyor. Nizamlı olarak alınan gelirler nedeniyle de cironun 5-6 katına varan karlılıklar kelam konusu. Zira elde edilen kira gelirleri faal bir fon idare stratejisiyle kıymetlendirilerek, cirodan daha yüksek olan finansman gelirleri şirketin kasasına konulabiliyor.
Tav Havalimanları da farklı bir değerlendirmeye tabi tutulmalı. Şirket, birebir anda dünyanın birçok yerinde havalimanı işlettiğinden, Türk turizm kesimine endeksli bir finansal seyirden uzak, tersine yılın neredeyse her çeyreğinde birbirini kopyalayan kar marjları yakalayarak ilerliyor.
Net Grubu’nun Kıbrıs’taki otellerini işleten Merit Turizm de şirket olarak Türkiye’nin değil daha çok Kıbrıs’ın turizm dönemine bağlı trendleri takip ediyor.
HİSSE HAREKETLERİNİN ARTTIĞI AYLAR
Finansal performansı dönemin gelgitlerine bağlı olan turizm şirketlerinin pay senetlerindeki hareketlilikler de dönemin trendlerinden etkileniyor. Son 5 yılını incelediğimiz BİST Turizm Endeksi’nin bilhassa ikinci çeyrek devrinin bir kısmında yavaş yavaş başlayan hareketliliğinin, üçüncü çeyrekte biraz daha hızlandığı ancak en süratli yükselişlerini ise yılın son çeyreğinde gerçekleştirdiği görünüyor. Pandemi devri bile bu genellemeden bağımsız değildi. Turizm dal endeksindeki hareketlilik çoklukla Aralık- Ocak aylarında tepe yaparken, şubat ayında ise sert kar realizasyonları gündeme geliyor. Analistlere nazaran bu türlü bir seyrin yaşanması tipik ve çok doğal. Zira ciroların artmaya başladığı ikinci çeyrekten itibaren erken rezervasyonların ortaya çıkardığı doluluk kestirimleri, turizm paylarını yavaş yavaş tesiri altına alıyor. Aylık açıklanan turizm istatistikleriyle- şayet aksi bir durum yoksa ya da Rusya ile yaşanan diplomatik krizdeki üzere yahut terör hareketlerinin ağır yaşandığı periyotlarda olduğu üzere bir turist kaybı beklenmiyorsa- bu hareketlilik artmaya devam ediyor.
Fakat turizm paylarındaki en sert yükselişler aslında yılın son çeyreğinde yani kar marjlarının en uygun olduğu vakitte gerçekleşiyor. Birinci çeyrek bilançoları açıklanmadan çabucak evvel fiyatlanan beklentiler, sert satışlarla realize ediliyor. Bu biçimde çoğunlukla haziran ortaları yahut en geç temmuz başlangıçlı turizm payları dönemi, aralık yahut en geç ocak aylarında sona eriyor.
TURİZM PAYLARI DEĞERLEMELERİNE NAZARAN SEÇİCİ ALIM ÖNEMLİ
Gelin artık turizm payları dönemine girerken, Türk turizm paylarının (THY, Pegasus ve TAV da dahil) fiyatları ne durumda ona bir bakalım. Bunu yapabilmek için küresel ölçekte faaliyet gösteren 325 turizm payının -resort, otel, havayolu nakliyatı ve havaalanı hizmetleri dahilortalamasını ölçü aldık. Ve Borsa İstanbul’da süreç gören şirketlerle karşılaştırdık. İşte sonuçlar: Temel olarak fiyat/kazanç ve piyasa değeri/defter bedeli rasyoları üzerinden yaptığımız kıyaslamaya nazaran bilhassa otel-resort şirketlerinde küresel emsallerinin üzerinde değerlemeler sahip olan şirketlerin de olduğu gözden kaçmıyor. Ancak birtakım payların de küresel emsallerinin çok altında kaldığı dikkati çekiyor. Elbette burada tek başına küresel emsaller kıyaslaması kâfi değil. Yatırımcıların karar verirken tarihi çarpanlara da bakması öneriliyor.
Havacılık dalında ise rasyolar tartışmasız formda Türk havacılık paylarının küresel ortalamaların çok altında çarpanlara sahip olduğunu gösteriyor. Başka yandan gelişmekte olan ülke emsallerine nazaran ise durum tüm şirketler için tıpkı değil. Piyasa değeri/defter kıymeti çarpanı bazında ise gelişmekte olan ülke emsallerine nazaran Türk payları ucuz olarak tanımlanıyor.
Hava ve yer hizmetlerinde de tekrar karışık durum kelam konusu. Fiyat/kazanç bazında dikkat edilmesi gereken çarpanlar ortaya çıksa da piyasa değeri/defter pahası çarpanı bazında Borsa İstanbul’daki şirketler net bir biçimde ucuz olarak nitelendiriliyor.
patronlardunyasi.com
