Dünya gazetesi yazası Naki Bakır, dövizde yükselişin akabinde dış borç cephesinde oluşan kur farkını kaleme aldı:
Dolar kurunda, seçimlerin akabinde 7 Haziran’a kadar yaşanan yüzde 15,4 oranındaki 3,07 liralık artış, Türkiye’ye dış borçlar cephesinde 1 trilyon 409,1 milyar liralık kur farkı yükü bindirdi.
Söz konusu 8 iş gününde dövizde yaşanan artış, kur farkı olarak özel kesime 734,8 milyar, kamuya 573,6 milyar, Merkez Bankası’na 100,7 milyar TL ek yük getirdi. Dolardaki her 1 kuruş artış, dış borçların iktisada yükünü yaklaşık 4,6 milyar lira artırıyor.
Yükseliş paralelinde dış borcun yükü de artmaya devam edecek. Seçimlerin ve iktisat idaresinin değişmesinin akabinde kur üzerinde baskının gevşemesi ve aslında net rezervi eksiye geçmiş olan Merkez Bankası’nın müdahale gücünü yitirmesi üzerine yaşanan kur şoku, ülke dış borcunun ulusal iktisada yükünü katladı.
Sekiz iş gününde dolarda TL’ye karşı yaşanan pahalanma, dış borcun TL karşılığını 1,4 trilyon lira büyüttü. Seçimden evvelki son iş günü olan 26 Mayıs’ta Merkez Bankası döviz alış kuruna nazaran 19,9512 TL olan dolar, seçimden sonraki 8’inci iş günü olan 7 Haziran prestijiyle 23,0210 TL’ye yükseldi.
Serbest piyasada çok daha yüksek seviyeleri görmekle birlikte Merkez Bankası kurları baz alındığında dolar bu devirde TL’ye karşı yüzde 15,4 oranında 3 lira 07 kuruş kıymet kazandı. Diğer deyişle TL’de dolara karşı yüzde 13,3 oranında bir devalüasyon yaşandı.
EK YÜK “ŞİMDİLİK” 1,4 TRİLYON TL
En son 2022 sonu prestijiyle 459 milyar dolar olarak açıklanan Türkiye’nin toplam dış borç stoku baz alındığında; bunun TL cinsinden karşılığı, kur şokunun yaşandığı bu devirde 1 trilyon 409,1 milyar lira büyüyerek 9 trilyon 158,2 milyar liradan 10 trilyon 567,3 milyar liraya yükseldi.
Buna nazaran anılan kısa periyottaki yüksek oranlı devalüasyon sonucu ulusal iktisada dış borçlar cephesinden şimdilik 1,4 trilyon liranın üzerinde bir “ek” yük binmiş oldu. Dolar kurundaki her 1 kuruşluk artış, dış borçların iktisada yükünü yaklaşık 4,6 milyar lira artırıyor. Dövizde yükseliş sürerse, buna paralel olarak dış borcun yükü de artmaya devam edecek.
EN BÜYÜK YÜK ÖZEL KESİME BİNDİ
Dış borç stokunun 151,8 milyar doları gerçek kesim firmalarının, 87,6 milyar doları da özel bankalar ve öteki finans kurumlarının olmak üzere toplam 239,4 milyar dolarla en büyük kısmı özel dala ilişkin. Genel idare, kamu bankaları, KİT’ler ve öbür kamu kuruluşlarının olmak üzere kamuya ilişkin toplam dış borç ise 186,9 milyar dolar. Merkez Bankası’nın da 32,8 milyar dolar meblağında dış borcu bulunuyor.
Söz konusu 8 iş gününde dövizde yaşanan artış münasebetiyle en büyük kur farkı yükünü özel kesim üstlendi. Kurdaki yüzde 15,4’lük artış, dış borçları üzerinden kur farkı olarak özel dala 734,8 milyar, kamuya 573,6 milyar, Merkez Bankası’na 100,7 milyar TL ek yük bindirdi. Bu devirde gerçek dal kuruluşlarına gelen kur farkı 466 milyar, özel banka ve finans kurumlarına binen yük 268,9 milyar lira oldu.
Kamuda ise dış borcun büyük kısmının ilişkin olduğu genel idare (merkezi idare ve mahallî yönetimler) borcun TL karşılığındaki 360,8 milyar liralık artışla en fazla kur farkı yükünü üstlenirken, kamu bankaları ve finans kuruluşlarının yükü 169 milyar, KİT’ler ve başka kamu kuruluşlarının yükü de 39,7 milyar lira büyümüş oldu.
DIŞ BORCUN YÜZDE 58’İ DOLAR CİNSİ
Türkiye’nin 2022 sonu itibariyle 459 milyar dolar olarak açıklanan dış borç stokunun yüzde 58,1 oranındaki 366,5 milyar dolarlık kısmını ABD doları üzerinden alınmış borçlar oluşturuyor. Euro cinsi dış borçların meblağı 132,2 milyar dolarla toplamda yüzde 28,8 hisseye sahip bulunuyor. Toplam stokun yüzde 3,8’lik kısmı TL, yüzde 1,6’sı SDR, yüzde 1,2’si Japon Yeni, toplam yüzde 6,5’lik kısmı ise öteki dövizler cinsinden.
YEREL SEÇİME KADAR YÜKLÜ GERİ ÖDEME
Öte yandan Mart 2023 itibariyle, mahallî seçimlerin yapılacağı Mart 2024’e kadar olan bir yıllık devirde, kamu ve özel bölümü ile Türkiye’nin kalan vadeye nazaran yapması gereken dış borç geri ödemesi 203,3 milyar dolar seviyesinde bulunuyor. Bunun 68,1 milyar dolarını gerçek dal kuruluşları, 53,1 milyar dolarını özel banka ve finans kuruluşları olmak üzere 121,3 milyar dolarını özel bölüm ödeyecek. Kamunun 42,7 milyar, Merkez Bankası’nın da 39,3 milyar dolar itfası bulunuyor. Dolar kurunda son 8 iş günündeki yüzde 15,4’lük artış bu geri ödemelerin TL cinsinden karşılığını 624,1 milyar lira büyütmüş bulunuyor. Kurdaki süratli yükseliş devam ederse, bu yük de büyümeye devam edecek.
patronlardunyasi.com
