Meltem GÜNAY
Türkiye şubat ayında Kahramanmaraşlı zelzelelerle sarsıldı. 11 ili etkileyen sarsıntılarda 50 binden fazla kişi hayatını kaybederken 313 bini aşkın bina yıkıldı. Bölgede hala yıkılmış binalar, iç karartıcı enkaz yığınları varlığını sürdürürken en büyük problemlerden biri de bu enkazın ne olacağı. UNDP’nin iddialarına nazaran sarsıntı bölgesinde binaların yıkılmasıyla ortaya çıkan enkaz ölçüsü dünyada daha evvelki doğal afetlerin neredeyse tümünü gölgede bırakıyor.
MANHATTAN ADASINI İKİ KERE KAPLIYOR
Ağırlık olarak 200 milyon tondan ve hacim olarak 100 milyon metreküpten fazla olan bu enkaz, bir metre yüksekliğinde moloz katmanı biçiminde yayıldığında ABD’nin New York kentindeki Manhattan adasını iki sefer kaplıyor. Karşılaştırma örneği olarak, Japonya’da 2011 yılında meydana gelen sarsıntı ve tsunami toplam 31 milyon ton enkaz yaratmıştı.
TÜRÜNÜN BİRİNCİ ÖRNEĞİ OLACAK
Bu noktadan hareket eden Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Japon hükümeti, ağır yıkıma uğrayan vilayetlerden Hatay ve Kahramanmaraş’da son teknoloji enkaz dönüştürme tesisleri kurmaya yönelik 130.6 milyon TL’lik (700 milyon Japon Yeni) bir muahede imzaladı. Bu mutabakat kapsamında kurulacak ve tipinin birinci örneği olacak tesisler, asbest üzere tehlikeli atıkları enkazdan giderecek, hurda metal ve öbür geri dönüştürülebilir gereçleri ayrıştıracak, döşeme ve yapı gereci olarak tekrar kullanılmak üzere enkazdaki beton modüllerini öğütecek.
BAKANLIKLA BİRLİKTE YÜRÜTÜLECEK
Patronlar Dünyası’na bilgi veren UNDP yetkilileri, projenin ayrıntılarını ve maksatlarını anlattılar. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı işbirliği ile UNDP tarafından hazırlanan mutabakat, proje dokümanında tanımlanan hafriyat haritalama ve kıymetlendirme çalışmaları, uygun alanların belirlenmesi, ekipman alınması ve eğitim faaliyetlerini içeriyor. Doküman UNDP ile Japon hükümeti tarafından imzalandı. Tüm süreci UNDP VE Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı birlikte yürütecek.
ASBEST AYRILACAK, EZİLEN HARFİYAT TEKRAR KULLANILACAK
UNDP yetkilileri sistemin nasıl işleyeceğini de şöyle anlattılar;
Hafriyat geri dönüşüm tesislerine asbest üzere tehlikeli atıklar girmeyecek, bu atıklar ayrıyeten bertaraf edilecek. Tesislerde iş güvenliği ve emekçi sıhhati mevzularında eğitim ve esirgeyici ekipman kullanılacak. Tesislerin nerede kurulacağı ise, yapılacak ön kıymetlendirme çalışması ile sulak alan, biyoçeşitlilik açısından kıymetli alan, yerleşim yerleri, tarım alanlarına uzaklığı dikkate alınarak ve tüm bu tesirler gözetilerek belirlenecek. Sistem belirlenen yere tesislerin kurulması, asbest ve tehlikeli atıkların sistemden uzaklaştırılması ve akabinde konveyor banda yüklenen hafriyat içerisinde yer alan çelik, alçı, tuğla, cam, ahşap üzere atıkların ayrıştırılması ve geri kalan hafriyatın taşınabilir kırıcılarla ezilmesini içeriyor. Bunun akabinde, ezilmiş olan hafriyat asfalt dolgu gereci üzere hedeflerle kullanılabilecek.
Tesislerin kurulması için gerekli çalışmaların başladığı belirtilirken, 2024 yılı içerisinde fonksiyonellik kazanacağı kaydedildi.
HEDEF YÜZDE 90 GERİ DÖNÜŞÜMÜ SAĞLAMAK
Projenin teorik olarak gayesi yüzde 90 oranında geri dönüşümü sağlamak. Japonya 2011 yılındaki Tohoku zelzelesinin akabinde geri dönüşüm oranını yüzde 82 olarak gerçekleştirdi. Proje uygulama mühletince proje Japon Büyükelçiliği aracılığıyla Japon hükümeti ile birlikte yürütülecek.
ADIM ADIM PROJE
Projenin birinci adımında Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın mevcut depolama alanlarının haritasını çıkarma ve sistemsiz dökme nedeniyle oluşmuş olabilecek “aşırı kirlenmiş noktaları” tespit etmesine yardım edilecek. Sonraki adımda, sarsıntı enkazı idare stratejisi ve uygulama planı hazırlanacak.
Japonya’nın sağladığı fon kullanılarak, endüstriyel ölçekte öğütücüler, manyetik ayrıştırıcılar ve kayışlı konveyörlerle donatılmış büyük çaplı iki geri dönüştürme tesisi inşa edilecek; ayrıyeten, daha küçük depolama alanlarındaki enkazı işlemek için taşınabilir öğütücüler gönderilecek. Bu süreçte vazife alacak operatörler, teknisyenler ve yöneticilere eğitim verilecek. Ayrıyeten, enkaz geri dönüştürmeyi teşvik etmek, yerleşim yerleri, su kaynakları, tarım toprakları yahut muhafaza altındaki alanlara denetimsiz atık dökmekten vazgeçirmek hedefiyle, belediye vazifelileri, toplum önderleri ve sivil toplum aktivistlerine etraf dostu temizleme uygulamaları hakkında bilgi verilecek.
HANGİ ZELZELELERDE NE KADAR ENKAZ ÇIKMIŞTI?
Depremin olduğu yer (yıl) Enkaz (ton)
Türkiye (1999) 13 milyon
Nepal (2014) 14 milyon
Çin (2004) 20 milyon
Japonya (2011) 31 milyon
Haiti (2010) 23-60 milyon
Türkiye (2023) 200 milyon
patronlardünyası.com
